Ν' ανοίξουμε με διάλογο τον δρόμο, όχι μ' αίμα.

Δεν φτάσαμε τυχαία ως εδώ. Στην αρχή βαλθήκαμε ν’ αποκαθηλώσουμε και να ποδοπατήσουμε ό,τι είχαμε κερδίσει από τα τριανταπέντε χρόνια που λειτούργησε η δημοκρατία δίχως «αστερίσκους» κι «υποσημειώσεις». Φαγωθήκαμε να τρωγόμαστε με τα «δεινά» και τις «αδυναμίες» της μεταπολίτευσης. Μετά διαγκωνιζόμασταν ποιος θα πρωτοπροπηλακίσει και θα πρωτοσυκοφαντήσει προσωπικότητες και πρόσωπα, που πρωταγωνίστησαν και εισέφεραν, καθένας με τον τρόπο του, σ’ αυτή την υπόθεση. Αυτή τη «γενιά του Πολυτεχνείου», γενεές δεκατέσσερις την περάσαμε. Παράλληλα, δεν αφήναμε ευκαιρία που να μην διχαστούμε βίαια μεταξύ μας ακόμα και για τ’ αυτονόητα ή τ’ ασήμαντα. Αφήσαμε κατά μέρος τη φιλοτιμία, την εκτίμηση, την αξιοπρέπεια και τον αλληλοσεβασμό και ανασύραμε από την άβυσσο των απωθημένων ποταπά κι ευτελή συναισθήματα κι αντανακλαστικά, τη μισαλλοδοξία, την αυθάδεια, την εμπάθεια, την κακεντρέχεια.

Μέσα στο αποσταθεροποιητικό κλίμα που διαμόρφωναν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον τόπο, η κοινωνία απροετοίμαστη κι αιφνιδιασμένη οπισθοχωρούσε μέρα με τη μέρα και ταμπουρωνόταν πίσω απ’ ότι πιο πρόχειρο, ευκαιριακό και τυχάρπαστο βρισκόταν στο διάβα της. Με ψαλιδισμένες τις αξιακές της άμυνες κι υπονομευμένο το ηθικό της υπόβαθρο, μ’ ευκολία παρασύρθηκε στο εύληπτο κι αποπροσανατολιστικό λαϊκιστικό παραλήρημα που ξεπήδησε πίσω απ’ τις σελίδες των μνημονίων και στη συνέχεια προσέκρουσε πλησίστια στην ξέρα της αυτοκαταστροφικής εσωστρέφειας κι ομφαλοσκόπησης.

Κανείς δεν ήταν έτοιμος για να πει ή για ν’ ακούσει την αλήθεια. Οι μύθοι που χαϊδεύουν τ’ αυτιά των πολιτών και τα παραμύθια που συντηρούσαν τις εξουσίες, είχαν συστηματικά διαβρώσει τον κοινωνικό ιστό κι είχαν διαφθείρει τις όποιες θεσμικές αντιστάσεις και πολιτικά αντισώματα. Αυτόματα η φωνή της λογικής άρχισε ν’ αντηχεί παράταιρη και προβοκατόρικη, ενώ η αδυσώπητη και σκληρή πραγματικότητα, που εκ των πραγμάτων δημιουργήθηκε, θεωρήθηκε προϊόν συνωμοσίας, σκευωρίας ή προδοσίας. Τα ψέματα μασκαρεύτηκαν αλήθειες κι οι πομφόλυγες αναγορεύτηκαν σε θέσφατα κι αξιώματα.

Η στεριά, η στέρεα βάση της κοινής μοίρας και προοπτικής, άρχισε να ξεμακραίνει επικίνδυνα και το πέλαγος των αντιφάσεων και των αμφιβολιών γίνονταν όλο και πιο εχθρικό κι αφιλόξενο. Θαρρείς κι ο συμβολισμός του ακριτικού Καστελόριζου στοίχειωσε αντί να χαλυβδώσει τις συνειδήσεις. Οι σειρήνες της ευκολίας, του ανέξοδου και του έτοιμου δελέασαν και παρέσυραν τα ούτως ή άλλως ευπρόσβλητα κι επιρρεπή στις λαϊκιστικές κορώνες κομματικά επιτελεία. «Ο πνιγμένος απ’ τα μαλλιά του πιάνεται». Κοιτάζαμε ν’ αρπαχτούμε απ’ όπου να ‘ναι, όχι με πυξίδα τη φωνή της σύνεσης και του ορθολογισμού, αλλά με καθοδηγητή τις κραυγές του θυμού και της εκδίκησης. Οι φταίχτες έπρεπε με κάθε τρόπο να πληρώσουν το «εδώ και τώρα» που είχαν διδάξει. Κανείς δεν σκέφτηκε να μπει στη θέση του άλλου, να καταλάβει. Κανένας δε σκέφτηκε, ότι η τιμωρία, έτσι άναρχα, τυφλά, εκδικητικά κι αλλοπρόσαλλα, τους στοχοποιούσε όλους και στρέφονταν, τελικά, όχι αποκλειστικά εναντίων των υπευθύνων, αλλά συλλήβδην ενάντια στο πολιτικό σύστημα, μα και διαλυτικά για την ίδια την κοινωνία.

Οι «πλατείες» –αρχικά– κι οι κάλπες στη συνέχεια επιχειρήθηκε ν’ αποτελέσουν τους επιχειρησιακούς βραχίονες ακροβολισμένων στις παρυφές του κοινωνικού τόξου οργανωμένων πολιτικών ομάδων. Κάποιοι παρασυρμένοι απ’ την οδύνη της ανατροπής κι αγανακτισμένοι απ’ την απροσδόκητη διακοπή του «όλα τζάμπα» κι «όλα δωρεάν». Κάποιοι άλλοι σαστισμένοι απ’ την επαπειλούμενη κατάρρευση του κρατικοκεντρικού πελατειακού μας συστήματος. Έδωσαν πολλοί το «παρών». Πλάι σ’ όλες αυτές τις ετερόκλιτες παρέες, νόμιζαν ότι η πλατεία Συντάγματος –οποία διαστρέβλωση των συμβολισμών– μπορεί ν’ αποτελέσει τον «κοινό» τους τόπο για το γκρέμισμα της «χούντας», για το κάψιμο του Κοινοβουλίου, για την αποθέωση της «άμεσης  δημοκρατίας». Πίσω απ’ όλο αυτό το σκηνικό το κρεματόριο της ίδιας της δημοκρατίας είχε στηθεί.

Σήμερα μετράμε νεκρούς, αλλά και πάλι επιμένουμε στην αδιέξοδη ρητορεία. Καθένας απευθύνει το δημόσιο λόγο του σαν να απευθύνεται σε κάποιο απρόσωπο εν δυνάμει εκλογικό ακροατήριο, κρυφοκοιτάζοντας προς τις εκλογές κι υπολογίζοντας στο πίσω μέρος του μυαλού του ψήφους, ποσοστά και έδρες. Με περισσή επιπολαιότητα σπαταλιούνται τα τελευταία αποθέματα της υπομονής και της συνοχής της κοινωνίας. Επιχειρείται ο εφιάλτης ν’ αντιμετωπιστεί μ’ εγχειρίδια πολεμικών τεχνών ή με οδηγίες επικοινωνιακών συμβούλων. Για να οπλιστεί με κουράγιο η κοινωνία και να σταθεί στα πόδια του το πολιτικό σύστημα, επιστρατεύονται μέθοδοι και μέσα, που η ίδια η ζωή έχει ξεπεράσει κι έχει παροπλίσει. Είμαστε χαμένοι από χέρι.

Δεν μας αξίζει μια τέτοια μοίρα. Η κοινωνία μας δεν αντέχει και δεν πρέπει να φτάσει έτσι μέχρι τις επόμενες εκλογές. Ευθύνες αναλογούν σε όλους, αλλά θα είναι εγκληματικό ν’ αφεθεί η κοινωνία από μόνη της, με μόνο όπλο την ψήφο της, να «βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά». Η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος έχει ξοδευτεί απερίσκεπτα κι οι μηχανισμοί του κράτους από μόνοι τους δεν επαρκούν για να στηρίξουν τις αποσαθρωμένες βάσεις του. Οι θεσμοί δυσκολεύονται –αν όχι αδυνατούν– να επιτελέσουν με συνέπεια κι αποτελεσματικότητα τις λειτουργίες τους, γεγονός που επιτείνει την ανασφάλεια και την κοινωνική σύγχυση. Οι πολίτες αισθάνονται μόνοι κι απροστάτευτοι, προδομένοι και ταπεινωμένοι κι αυτά τα συναισθήματα καμιά κυβερνητική ανακοίνωση και κανένας αυτόκλητος σωτήρας δεν μπορούν να τ’ αναπληρώσουν. Χρειάζονται πολιτικές αποφάσεις και πρωτοβουλίες.

Αν τα πράγματα έχουν φτάσει στο απροχώρητο, αν οι δυσκολίες φαντάζουν αξεπέραστες, αν η καθημερινότητα έχει μετατραπεί για τους περισσότερους σε κόλαση, είναι γιατί μέχρι τώρα αναζητούσαμε την υπέρβαση, την ικανοποίηση, την ευτυχία σε λάθος δρόμο και με λάθος τρόπο. Το «χτες» αυτό έχει τελειώσει οριστικά κι αμετάκλητα. Αν κάπου, όμως, θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει ένα βήμα πίσω, είναι στις εμμονές και τις αγκυλώσεις, στο ξύλινο κομματικό λόγο. Τα κομματικά επιτελεία, από ταξιδευτές της συγκυρίας κι επιβήτορες της ευκαιρίας, πρέπει να παραμερίσουν –για όσο έστω είναι αναγκαίο– το παραταξιακό κόστος και ν’ αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα το συσσωρευμένο κοινωνικό κόστος.

Αυτό το τέλος στο «χτες», έχουν χρέος να καταστήσουν σαφές με κάθε τρόπο, μετατρέποντάς το σε μια νέα αρχή, εκείνοι που αρθρώνουν δημόσιο λόγο και μετέρχονται των «δημοσίων θεαμάτων». Αυτή τη «νέα αρχή» οφείλουν να βρουν το σθένος να επικοινωνήσουν πρωταρχικά στους κομματικούς μηχανισμούς τους, αλλά και προς πάσαν κατεύθυνση, απ’ όποια πλευρά του πολιτικού φάσματος κι αν συμμετέχουν στα πολιτικά δρώμενα. Με σεβασμό, υπευθυνότητα και ειλικρινή διάθεση, να επικεντρώσουν όλες τους τις δυνάμεις στην αναζήτηση του τρόπου με τον οποίο θα στηριχτεί σ’ αυτή την καμπή η κοινωνία κι η πατρίδα μας.

Ο μόνος ασφαλής δρόμος προς αυτήν την κατεύθυνση είναι ο διάλογος. Η ξεκάθαρη τοποθέτηση ενώπιον της κοινωνίας για την ίδια την κοινωνία, η δημόσια συζήτηση για όλα όσα την αφορούν κι αποφασίζονται ερήμην της. Εκείνα που πληγώνουν, αδικούν, αναστατώνουν, εξοργίζουν. Για την πληγή του φασισμού, για την κατάρα της ανεργίας, για την οδύνη της περιθωριοποίησης. Όλοι «στο φως», χωρίς μάσκες και μασκαραλίκια, χωρίς αποκλεισμούς και προϋποθέσεις. Το θεσμικό πλαίσιο υπάρχει, ας αξιοποιηθεί αντί για παλκοσένικο, ως μοχλός ανάπτυξης, εκσυγχρονισμού, ισονομίας, αλληλεγγύης, έμπνευσης.  Η εθνική συνεννόηση για την προστασία της κοινωνικής συνοχής προβάλει τούτη την ώρα ως αδήριτη κι επιτακτική ανάγκη.

Η υπόθεση επίτευξης αυτού του στόχου δεν μπορεί να είναι υπόθεση αποκλειστικά μιας κυβέρνησης, όσο ισχυρή κι αν είναι, ούτε οποιουδήποτε πολιτικού ηγέτη, όσο χαρισματικός κι αν φαίνεται. Αποτελούν ζητούμενα της κοινωνίας συνολικά, που απορρέουν από τις ίδιες της τις ανάγκες και τις προτεραιότητες και συνθέτουν διεκδικήσεις ευρύτερες, που υπαγορεύονται κι επιβάλλονται απ’ τις παραδόσεις και τις αξίες της. Από τα σπλάχνα της κοινωνίας, επομένως, θα ξεπεταχτούν οι σπίθες που θα αναζωογονήσουν τα απονεκρωμένα πολιτικά κύτταρα και θα ξαναδώσουν πνοή δημιουργίας και προοπτικής στις συμμετοχικές-αντιπροσωπευτικές διαδικασίες. Εκεί μόνο και μέσα από επίμονες κι εξαντλητικές διαδικασίες διαλόγου, μπορεί να ξαναζωντανέψει η ελπίδα, η δημοκρατία, το όραμα. Εκεί πρέπει να στρέψει και να στέρξει το πολιτικό σύστημα. Εκεί να κλείσει ο φαύλος κύκλος της σύγχυσης και του αίματος. Εκεί που τώρα ελλοχεύει η καχυποψία κι ο θάνατος, να επιστρέψει το χαμόγελο κι η ζωή. Εκεί θα πρέπει να δώσουν ραντεβού για να σμίξουν όσοι μιλούν εξ ονόματος του λαού.

Εκεί που βρισκόμαστε όλοι εμείς, οι γονείς, τ' αδέρφια, οι φίλοι και τα παιδιά μας. Να περάσουμε όλοι μαζί από το «μάτι του κυκλώνα» στο επίκεντρο των εξελίξεων, μιλώντας και χαράζοντας με ειλικρίνεια κι υπομονή το παρόν και το μέλλον του τόπου. Με το λόγο και το πνεύμα κι όχι με το μίσος και το αίμα.

Foto: People Too