Παραμορφωμένη δημοκρατία.

Παιδιά. Αυτά τα παραμορφωμένα πρόσωπα είναι πρόσωπα παιδιών. Οι μώλωπες, οι εκχυμώσεις, οι εκδορές είναι αποτυπωμένα πάνω σε κεφάλια σχεδόν αμούστακων παιδιών. Τα σβησμένα από τον πόνο και τις κακουχίες βλέμματα είναι βλέμματα από νεανικά μάτια, από μάτια που μετά βίας αναγνωρίζονται. Το ρετούς δεν μπορεί να δώσει φως στη ματιά και ν’ αποκαταστήσει την ικμάδα και τη ζωντάνια της έκφρασης. Το ρετούς συγκαλύπτει αδέξια την ασχήμια και τις ασχήμιες. Θα μπορούσε να μην υπάρχει καν, αλλά τότε πώς θα είχαμε θέμα για συζήτηση.

Με ανακοινώσεις και ανταλλαγή κοινότυπων αντεγκλήσεων τα κόμματα έπραξαν το χρέος τους απέναντι στην κοινωνία, επιχειρώντας με τη σειρά τους ένα γενναίο ρετούς στο κράτος, τους θεσμούς, τον νόμο και την τάξη. Οι μεν υπεραμυνόμενοι της νομιμότητας, οι δε καταγγέλλοντες τους βασανισμούς. Το «άτεχνο» κι ακαλαίσθητο ρετούς επαρκεί, ώστε πίσω από τα λόγια να κρυφτούν επιμελώς εκατέρωθεν ανεπάρκειες, παραλείψεις, ελλείμματα. Κανείς δεν είδε πίσω και πέρα απ’ τα βλέμματα αυτών των παιδιών. Κανείς δεν αισθάνθηκε την oδύνη και τον πόνο μιας παραμορφωμένης δημοκρατίας. Όλα είναι θέμα αισθητικής.

Με αφορμή την οικονομική κρίση και τις μετέπειτα δυσάρεστες εξελίξεις, πολλές είναι οι διαπιστώσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Κάθε μια εστιάζει και προβάλει τα σημεία και τις παραμέτρους που θεωρεί ότι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο για να φτάσουν τα πράγματα εδώ που έφτασαν. Ανάλογα με τις αφετηρίες ή πολλές φορές έχοντας ως δεδομένο το συμπέρασμα, αναλυτές και παρατηρητές των γεγονότων, διατυπώνουν τις απόψεις τους διαπιστώνοντας τα λάθη και καταλογίζοντας ευθύνες.

Τα παιδιά αυτά είχαν την ευκαιρία να γεννηθούν και να μεγαλώσουν σε κοινωνικές συνθήκες ελευθερίας, γαλήνης, ευμάρειας. Τα παιδιά αυτά μπορεί να μην έτρεξαν σε χωματόδρομους και να μην έπαιξαν μπάλα σε αλάνες, αλλά απόλαυσαν παροχές και ευκολίες καινοφανείς και πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Μπορεί κάποιοι παραδοσιακά, από έθιμο ή συνήθεια, να κλαψούριζαν για τις πολιτικές λιτότητας, αλλά επί της ουσίας με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ανέχονταν ένα παντοδύναμο «σύστημα» που επέτρεπε σε όλους, ανάλογα με τη θέση και τις δυνατότητές του, να «μετέλθει των αχράντων μυστηρίων». Τις δεκαετίες του ’90 και του 2000 όλα στριφογύριζαν στον ξέφρενο ρυθμό του «λεφτά υπάρχουν».

Ιδιωτικά σχολεία, μπαλέτα, ωδεία, ιδιαίτερα, επώνυμα ρούχα, πλούσιο χαρτζιλίκι, συμπλήρωναν μιαν εικόνα οικογενειακής ανέλιξης ανεμπόδιστης και συνεχούς, με μονοκατοικίες κι ευρύχωρα διαμερίσματα, με τζιπ κι αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού, με βάρκες και σκάφη αναψυχής, με διακοπές και ταξίδια, με συνήθειες και συμπεριφορές άκρατης κατανάλωσης.

Η δημοκρατία λειτουργούσε κι επειδή στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα, τη διέξοδο για τη διατήρηση και την επέκταση αυτού του στρεβλού –όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων φυσικά– μοντέλου συμπεριφοράς κι ανάπτυξης, εξασφάλιζαν γενναίες δόσεις δανείων για τη χώρα, αλλά και τα νοικοκυριά. Η ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, αντί να συμβάλει στην εκλογίκευση ή την ανατροπή αυτού του ανορθολογικού τρόπου διακυβέρνησης και ζωής, διερμηνεύτηκε ως παγίωση και ως ες αεί εμπέδωση και κυριαρχία αυτού του κρατικοδίαιτου και θνησιγενούς μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας του κράτους και της κοινωνίας. Η επανίδρυση του κράτους ξεχάστηκε κάπου μεταξύ απογραφής και Μπαϊρακτάρη.

Η δημοκρατία τι να έφταιξε σ’ αυτό; Τίποτα. Ούτε αυτά τα παιδιά έφταιξαν. Κι αυτή κι αυτά θύματα μιας γενιάς, που λαχτάρησε την ελευθερία γιατί τη στερήθηκε, αλλά δεν κατόρθωσε, όταν αυτή ήρθε, να την εμβαθύνει και να την στεριώσει σε δίκαιες και πλατιές βάσεις, μιας γενιάς που λαχτάρησε την άνεση, το παγωτό ή το ρούχο, γιατί σε πολλές περιπτώσεις κι αυτά τα στερήθηκε κι όταν τα βρήκε, έπεσε με τα μούτρα και δεν κατόρθωσε να εκτιμήσει την αξία και τη σημασία τους για το παρόν και προπαντός για το αύριο.

Φταίνε –λένε με περισσή ευκολία– οι οικογένειες, οι γονείς. Φταίνε, αφού έτσι το λέει ο άγραφος κώδικας της κοινωνίας. Αυτής της κοινωνίας που δεν κατόρθωσε αυτά τα παιδιά να τα κάνει οραματιστές ενός μέλλοντος ελπιδοφόρου, δίκαιου, ανθρώπινου. Αυτής της κοινωνίας που μαλώνει για τα βιβλία της Ιστορίας κι αδιαφορεί αν το εκπαιδευτικό της σύστημα παράγει απάτριδες και μετανάστες. Αυτής της κοινωνίας που ξέρει μόνο να δείχνει με το δάχτυλο ό,τι δεν είναι στα μέτρα της τάξης και τα σταθμά της ηθικής της. Αυτής της κοινωνίας που είναι έτοιμη να ψηφίσει χρυσή αυγή για ν’ απαλλαγεί απ’ τους ξένους κι όσους παρεκκλίνουν απ’ την αισθητική της. Αυτής της κοινωνίας που ανέχεται και σιωπά μπροστά στην «καλή» βία του κράτους και των μηχανισμών του κι εξοργίζεται και ξεσπά ενάντια στην «κακή» βία οποιουδήποτε μάχεται για τις ιδέες και τις αξίες του.

Αυτά τα παιδιά έσφαλαν. Πριν απ’ αυτά όμως, ο καθένας θα πρέπει να μετρήσει τα δικά του σφάλματα. Στα παραμορφωμένα πρόσωπά τους αντανακλά το παραμορφωμένο πρόσωπο της κοινωνίας. Τα παιδιά αυτά θα υποστούν τις συνέπειες των επιλογών τους. Μέχρι τότε όμως, ο καθένας θα πρέπει ν’ αναλογιστεί τις δικές του επιλογές κι ευθύνες. Τα τραύματα με τον καιρό θα επουλωθούν και τα παραμορφωμένα πρόσωπά θ’ αποκατασταθούν. Πιθανόν και τα παιδιά αυτά να μετανοιώσουν ή ν’ αλλάξουν στάση απέναντι στη ζωή και τα πράγματα.

Εμείς, οι υπόλοιποι, θα θελήσουμε άραγε μέχρι τότε, να προσπαθήσουμε από κοινού να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα; Θα θελήσουμε να σταθούμε αλληλέγγυοι και δυνατοί διπλά στο συνάνθρωπο; Θα θελήσουμε ν’ αλλάξουμε στάση απέναντι στη ζωή και τα πράγματα; Θα προλάβουμε να ‘χουμε αποκαταστήσει το παραμορφωμένο πρόσωπο της δημοκρατίας μας κοιτάζοντας με θάρρος και συναίσθηση το είδωλό μας στον καθρέφτη;

Αν ναι, είναι βέβαιο, ότι κάποια άλλα παιδιά –μπορεί να ‘ναι και τα δικά μας– ν’ αποφύγουν την οδύνη της οργής και του μίσους για τ’ αδιέξοδα που τα κυκλώνουν, τ’ άδικα που τα πληγώνουν, τα ισοπεδωτικά που τα αλλοτριώνουν και ν’ αγωνιστούν για το αύριο. Να πολεμήσουν, όχι με τη βία, όχι με όπλα, όχι με βόμβες, αλλά οπλισμένα με πείσμα και θέληση, εφοδιασμένα με ενδιαφέρον κι αισιοδοξία, θωρακισμένα με πίστη και διάθεση, γιατί η ζωή θα είναι μπροστά και το μέλλον ελκυστικό κι ελπιδοφόρο, προκλητικό και πρόσφορο για να το απαλλοτριώσουν.

Foto: James Markus