Η σοφία κι οι "σοφοί".

Η σοφία περισσεύει σ’ αυτόν τον τόπο, αλλά –κατά έναν παράξενο τρόπο– η σύγχρονη σοφία, ως απόλυτο μέγεθος, είναι αντιστρόφως ανάλογη με το βαθμό προκοπής και ευημερίας του. Πιθανόν, και στην περίπτωση αυτή ή να έχει γίνει λάθος στο μίγμα πολιτικής–επιστημοσύνης ή να έχει υπολογιστεί λάθος ο σχετικός πολλαπλασιαστής, οπότε αντί τ’ αποτελέσματα της σοφίας να τα καρπούται η χώρα κι η κοινωνία ως σύνολο, τα καρπούνται πολιτικοί κι επιστήμονες ως συντεχνίες.

Απορώ, λοιπόν, πώς γίνεται με τόση σοφία που κυκλοφορεί δεξιά κι αριστερά, από πανεπιστήμια μέχρι ινστιτούτα μελετών κι από επιτροπές επιστημόνων μέχρι ομάδες τεχνοκρατών, τούτος ο τόπος να έχει φτάσει σ’ αυτό το χάλι και να πασχίζει με νύχια και δόντια να σταθεί στα πόδια του. Ποια είναι –εξακολουθώ ν’ απορώ– η χρυσή τομή μεταξύ επιστημονικής γνώσης και πολιτικής απόφασης, που θα κατορθώσει να συμβιβάσει τον ορθολογισμό με την ψηφοθηρία και την αποτελεσματικότητα με το ρουσφέτι;

Αν υπάρχει κάτι που έχει ερμηνευτεί επαρκώς κι αποτελεί, θα λέγαμε, κάτι σαν κοινό τόπο σύμπτωσης του συνόλου των πολιτικών επιστημόνων της χώρας, αυτό είναι οι λόγοι που έχουν οδηγήσει στη δημιουργία και γιγάντωση των στρεβλώσεων και των δυσλειτουργιών του νεοελληνικού κράτους. Κάπως έτσι κι οι συνταγματολόγοι, που έχουν καταθέσει εμπεριστατωμένες, μελέτες για τις ανά περίοδο παθογένειες της συνταγματικής μας τάξης, τις θεσμικές ανεπάρκειες και τις επιπτώσεις τους στην εξελικτική πορεία του κράτους δικαίου. Έχει «μαλλιάσει» η γλώσσα των «εκλογολόγων» από επιστημονικό περιοδικό σε περιοδικό –και πολλών από τηλεοπτικό παράθυρο σε παράθυρο– για την ανάγκη θέσπισης ενός αναλογικού και σταθερού στο χρόνο εκλογικού συστήματος, για την προβληματική της κατανομής των ψήφων και την εκλογή των βουλευτών, για τα συμβατά και τ’ ασυμβίβαστα της κοινοβουλευτικής μας δημοκρατίας. Οι εργατολόγοι; Αυτοί κι αν έχουν διαπρέψει σε φιλεργατικές δημοσιεύσεις και σε επιτομές αποθέωσης του κοινωνικού κράτους, των συλλογικών διαπραγματεύσεων, της συνδικαλιστικής ελευθερίας, των εργασιακών σχέσεων κι όλων των μορφών συμμετοχής.

Το σύνολο του επιστημονικού δυναμικού της χώρας, έχει συμμετάσχει ανά περιόδους, άμεσα ως κυβερνητικά στελέχη ή έμμεσα ως σύμβουλοι κι εμπειρογνώμονες σ’ επιτροπές και συμβούλια, στη διακυβέρνηση του τόπου. Διαχρονικά η παλίνδρομη του εκκρεμούς μεταξύ πανεπιστημιακής κοινότητας και εκτελεστικής εξουσίας, έφερνε στο πολιτικό προσκήνιο καθηγητές από ποικίλα επιστημονικά πεδία και χώρους των –όχι και λίγων εδώ που τα λέμε– ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, επειδή ίσως η σοφία «εσωτερικού» δεν επαρκούσε, είχαμε και σοφία «εξωτερικού». Ποιος δεν θυμάται την περίπτωση π.χ. του Σπύρου Σπράου;

Αν θα είχαν κάτι να συνεισφέρουν στην κοινωνία όλοι αυτοί οι καθ’ όλα σεβαστοί και άξιοι των ημερών μας «σοφοί», που θα δοκιμάσουν εκ νέου εντός ολίγου να συνεισφέρουν –μεταλλάσσοντας πολλοί απ’ αυτούς καρέκλα και μετερίζι– στον εκσυγχρονισμό του κράτους και του πολιτεύματος, θα μπορούσε να ήταν ίσως η διδαχή κι η εμψύχωση της κοινωνίας, ότι η «λαϊκή σοφία» έχει διαχρονικά αλάνθαστο κι οξυδερκές ένστικτο. Θα μπορούσαν να χαμηλώσουν απ’ τους θώκους τους και ν’ αφουγκραστούν κάτω, την κοινωνία, όλους εκείνους τους ανώνυμους, που από καιρό βιώνοντας την ουσία και την ποιότητα της δημοκρατίας, των θεσμών, των διαδικασιών και των οργάνων του κράτους, διαθέτουν ολοκληρωμένη και σαφή άποψη in vivo για τα προβλήματα και για τις ενδεχόμενες λύσεις τους. Θα μπορούσαν να ενδυναμώσουν το αίσθημα ευθύνης κι αξιοπρέπειας του λαού, να του σφίξουν το χέρι τούτη τη δύσκολη καμπή και να τον στηρίξουν. Να συμβάλουν με τον επιστημονικό ενωτικό τους λόγο και πρακτική, ώστε αυτή η διάχυτη και πανταχού παρούσα «λαϊκή σοφία» να μην διχάζεται, να μην παρακάμπτεται, να μην διαστρεβλώνεται, να μην ποδηγετείται από φόβο, ανασφάλεια, ψέμα ή συμφέρον και ν’ απέχει ή προ της κάλπης να κατευθύνεται στην επιλογή και την αποθέωση της οπισθοδρόμησης, του μικροϋπολογισμού και της βλακείας.

Σοφοί. Μεγάλη λέξη. Αυτό που χρειάζεται όμως τούτη την ώρα και πάνω απ’ όλα ο τόπος κι ο λαός μας δεν είναι, θαρρώ, η ανακάλυψη της σοφίας, αλλά η εφαρμογή της κοινής λογικής.

Foto: Andre Torres