Αυτά δεν γίνονται εδώ.

Το συμπέρασμα ήταν ότι δε γίνεται. Για ώρα το φέρναμε συζητώντας από ‘δω και το πηγαίναμ’ από ‘κει, αλλά στο «ðια ταύτα» όλοι οι υπολογισμοί κι οι υποθέσεις πήγαιναν στράφι, τα δεδομένα όχι μόνο δεν έβγαιναν, αλλά ήταν από απογοητευτικά έως ασύγκριτα. Ελλάδα – Γαλλία, σημειώσατε δύο.

Ο σεβασμός κι η προστασία του δημόσιου χώρου, ως γενικευμένη κουλτούρα και νοοτροπία, διακρίνει κατά πολύ τη συμπεριφορά των Γάλλων έναντι της αντίστοιχης συμπεριφοράς μας ως Έλληνες. Η απόσταση που χωρίζει τους δυο λαούς είναι τεράστια κι είναι σε βάρος μας.

Η ευπρέπεια κι η τάξη που χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά των Γάλλων, όταν βγαίνοντας έξω κλείνουν πίσω τους την πόρτα του σπιτιού τους, έχει προφανείς θετικές συνέπειες, εφόσον διευκολύνει την απρόσκοπτη κοινωνική συμβίωση κι επιτρέπει ταυτόχρονα την ανεμπόδιστη κυκλοφορία σε πόλεις, όπως το Παρίσι π.χ., που διακρίνονται για τον όγκο ανθρώπων και αυτοκινήτων που διακινούνται καθημερινά.

Ξεφεύγοντας από το τρεχαλητό να προλάβεις να δεις το Λούβρο και το Σηκουάνα και κυκλοφορώντας με περισσότερη άνεση και χρόνο σε περιοχές λιγότερο τουριστικές και περισσότερο αστικές, στο «Ile de France», με ευκολία μπορείς να ξεχωρίσεις τις αποστάσεις που υπάρχουν. Όχι τόσο σε υποδομές και τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά κυρίως σε απλές και συνήθεις συμπεριφορές κι εκδηλώσεις. Στη νοοτροπία. Οι άνθρωποι κάνουν τη διαφορά, με τη δράση και τις συνήθειές τους. Η οργανωμένη κοινωνία δημιουργεί τις αποστάσεις και κατευθύνει την ανάπτυξη.

Μπορεί τα μποτιλιαρίσματα να είναι πολύωρα, μπορεί για να βρεις θέση να παρκάρεις μέσα στο Παρίσι να κάνεις κύκλους επί κύκλων τα οικοδομικά τετράγωνα, μπορεί στο μετρό ή το RER τις ώρες αιχμής να είναι ο ένας πάνω στον άλλο, μπορεί κι ο ουρανός να είναι μολύβι σκέτο, η αίσθηση που σου δημιουργείται όμως είναι ότι αυτό ισχύει για όλους. Δεν θα βρεθούν οι «έξυπνοι» να κινηθούν πάνω στη βοηθητική λωρίδα, δεν θα υπάρξουν οι επιτήδειοι να παρκάρουν πάνω στη διάβαση, δεν θα προλάβουν οι σβέλτοι να σου χωθούν έξω απ’ την ουρά. Υπάρχει σεβασμός. Αυτόματα; Ασφαλώς όχι. Υπάρχουν κανόνες, υπάρχουν αρμόδια όργανα έλεγχου, υπάρχουν πρόστιμα, υπάρχουν ποινές. Υπάρχουν κανόνες που τηρούνται.

Εκεί βρίσκεται η διαφορά –σ’ αυτό όλοι συμφωνήσαμε–, στο γεγονός, δηλαδή, ότι η κοινωνία «εκπαιδεύεται», μαθαίνει κι αποδέχεται, ότι υπάρχουν κι εφαρμόζονται κανόνες, υπάρχει και λειτουργεί έλεγχος για τον τρόπο που συμπεριφέρεται καθένας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Οι κανόνες θεσπίζονται για όλους και υπάρχουν για να εφαρμόζονται από όλους. Αδιακρίτως.

Έτσι η αποκομιδή των σκουπιδιών γίνεται κάτω από συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Έτσι καθίσταται δυνατή η συντήρηση δημόσιων χώρων για κοινωνικές εκδηλώσεις. Έτσι μπορούν να λειτουργήσουν μονάδες κοινωνικής στήριξης και φροντίδας. Έτσι μπορούν να διατηρούνται καθαροί δρόμοι και περιποιημένες ανθοστόλιστες πλατείες, καταπράσινα αστικά άλση και πυκνοφυτεμένα δασύλλια. Έτσι διευκολύνεται η κίνηση παρά την πολυκοσμία. Έτσι τα καφέ και τα εστιατόρια είναι γεμάτα, αλλά οι πελάτες που καπνίζουν βγαίνουν έξω. Έτσι και οι τοπικές Αρχές εξασφαλίζουν ποιότητα στις υπηρεσίες τους, αλλά και τη ζωή των πολιτών τους. Δωρεάν; Όχι ασφαλώς. Το αντίθετο. Τα έσοδα όμως διατίθενται για τους σκοπούς που έχουν θεσπιστεί. Τα έσοδα έχουν αμιγώς ανταποδοτικό χαρακτήρα για τη στήριξη συγκεκριμένων κοινωφελών δραστηριοτήτων.

Εδώ δε γίνεται. Δε γίνεται γιατί είσαι μαλ@κας αν πληρώσεις εισιτήριο στο λεωφορείο. Είσαι βλάκας αν σταματήσεις με κίτρινο. Είσαι ανόητος αν παρκάρεις παρακάτω από ‘κει που θες να πας. Είσαι ψωνάρα αν σταματήσεις στη διάβαση. Είσαι βλαμμένος αν μαζέψεις τις ακαθαρσίες του σκύλου σου απ’ το πεζοδρόμιο. Είσαι καθυστερημένος αν πεις για το τσιγάρο. Είσαι… Είσαι… Δεν είσαι «έξυπνος» ή, μάλλον, δεν είσαι «ξύπνιος», με μια λέξη.

Καλά κάνουμε και το πιστεύουμε. Πολύ καλά ακολουθούμε την πεπατημένη και τη συνήθεια κι όχι τους νόμους και τους κανόνες. Κάνουμε πολύ καλά, γιατί έτσι διδασκόμαστε απ' την πρώτη στιγμή που θα γεννηθούμε. Όλα είναι δυνατά. Όλα «παίζονται». Οι νόμοι αλλάζουν διατάξεις «σαν τα πουκάμισα» ανάλογα με την ευκαιρία ή τη συγκυρία. Πρόστιμα και ποινές διαγράφονται ή παραγράφονται ανάλογα με τις γνωριμίες ή την περίπτωση. Έλεγχοι και πορίσματα δεν εφαρμόζονται ανάλογα με τους ενδιαφερόμενους ή τους υπόχρεους. Οφειλές και τέλη δεν πληρώνονται ανάλογα με την κυβέρνηση ή τον υπουργό.

Καθένας νομίζει και πιστεύει, ότι μπορεί να κάνει ό,τι του αρέσει, γιατί έτσι λειτουργεί η δημοκρατία, έτσι προκύπτει από την ελευθερία, έτσι προβλέπει το Σύνταγμα. Το κεφάλαιο των ατομικών δικαιωμάτων κι ελευθεριών το μαθαίνουμε απ' έξω κι ανακατωτά. Αν δεν το μάθουμε στο σχολείο ή το πανεπιστήμιο, θα το μάθουμε στο σωματείο, αν όχι κι εκεί στο κόμμα κι αν πάλι αποδειχτούμε ανεπίδεκτοι μαθήσεως υπάρχει ο συνάδελφος, ο γείτονας, ο φίλος, ο λαός ο ίδιος, ο «κυρίαρχος». Για δικαιώματα κι υποχρεώσεις κουβέντα. Πώς να φτάσει η «Αγωγή του Πολίτη» απ' το σχολικό βιβλίο στους δρόμους;

Έτσι βολεύει το σύστημα διακυβέρνησης στις επιλογές του. Έτσι διευκολύνεται το παγιωμένο σύστημα εξουσιών στη διαχείριση των πολιτών σαν όχλο και σαν μάζα. Έτσι το δημόσιο συμφέρον, από αντικειμενικό, ανάγεται στη σφαίρα του υποκειμενικού και της ερμηνείας των εκάστοτε δικαστικών, διοικητικών, κρατικών δομών κι οργάνων. Έτσι κι ο δημόσιος χώρος, από χώρος συνάθροισης συνεργατικών, αλλά κι αντιτιθεμένων, συμφερόντων, από χώρος έκφρασης του πολιτειακού γίγνεσθαι και ξεδιπλώματος της καθημερινότητας, από χώρος εξωτερίκευσης της νοοτροπίας και της κουλτούρας του λαού, μετατρέπεται σε αρένα, σε αγοραίο, σε κατειλημμένο, σε απρόσιτο ή απροσπέλαστο. Ιδιοποιείται από συμφέροντα και κακοποιείται από καταπατητές. Απαλλοτριώνεται κι αλλοτριώνεται. Χάνει το χαρακτήρα του «κοινού», του «δημόσιου» αγαθού, του κοινόχρηστου χώρου. Χάνεται και μαζί του η ευκαιρία για δημόσιο διάλογο, επικοινωνία, συναναστροφή.

Απ' όλα αυτά, όμως, εκείνο που περισσότερο μ' ενοχλεί είναι η ηττοπάθεια κι η παγιωμένη μας πλέον πεποίθηση ότι στην Ελλάδα «αυτά δεν γίνονται». Με πειράζει που, παρά τις περί του αντιθέτου προθέσεις ή επιθυμίες, στη χώρα μας «αυτά δεν εφαρμόζονται». Με πληγώνει, που βολευόμαστε σαν επαρχιώτες της Ευρώπης, να θαυμάζουμε τα επιτεύγματα –το αυτονόητο– άλλων ανά τον κόσμο λαών και δυτικών κοινωνιών κάποιες φορές που βρισκόμαστε στο εξωτερικό και να μένουμε μόνο στα λόγια. Στα λόγια και την πικρόχολη, μα δεδομένη, αποδοχή μιας πραγματικότητας, που μας έχει εθίσει μ' ευκολία να θεωρούμε και να συμπεριφερόμαστε σαν ότι «αυτά δεν εφαρμόζονται εδώ».

Δυστυχώς, η κρίση αυτή την όψη της κακής μας νοοτροπίας την επέτεινε, τη μεγένθυνε, την πολλαπλασίασε. [Ευτυχώς, τουλάχιστον, που –με προσωπική εντολή του πρωθυπουργού– οι «μεταρρυθμίσεις» στο κράτος εδώ και χρόνια εφαρμόζονται].