Το "κακό" Πολυτεχνείο.

Αν εξαιρέσουμε το άσυλο, τα μεγαλύτερα «κακά» που μας άφησε το Πολυτεχνείο είναι η «γενιά» κι η «επέτειος» του. Το άσυλο ξεχωρίζει, γιατί δεν υπάρχει στον πανεπιστημιακό χώρο άλλος θεσμός που να είναι τόσο πολύ παρεξηγημένος, διαστρεβλωμένος και απρόσφορος. Γύρω από το θέμα του ασύλου έχουν αναπτυχθεί μυριάδες συζητήσεις και, ασφαλώς, έχουν εξελιχθεί και μυριάδες μυριάδων αντιπαραθέσεις. Ένας θεσμός που εισήχθη για την προστασία της ελευθερίας της ακαδημαϊκής διδασκαλίας και έρευνας, της ελεύθερης διακίνησης επιστημονικών απόψεων και ιδεών, στο όνομα της δημοκρατίας, της ανοχής, της σκοπιμότητας και της αδιαφορίας αξιοποιήθηκε από μύριους όσους για μυριάδες λόγους παρά για εκείνους ακριβώς που θεσπίστηκε.

Για τη γενιά τι να πρωτοπεί κανείς; Έχουν γραφτεί κι έχουν ειπωθεί τόσα πολλά, θετικά κι αρνητικά. Ανάλογα με την εποχή και τη συγκυρία, η «γενιά του Πολυτεχνείου» διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στα πολιτικά κι όχι μόνο δρώμενα της χώρας. Κάποιοι από τους πρωταγωνιστές των ημερών εκείνων ενσωματώθηκαν κι εξακολούθησαν να πρωταγωνιστούν στο πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης, σε θέσεις ισχύος και δύναμης, σε θέσεις επιρροής και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης, σε θέσεις κλειδιά για τον κρατικό μηχανισμό, σε κομματικά αξιώματα και κοινωνικούς φορείς. Πολλοί άλλοι, άγνωστοι ή και παντελώς απόντες, χρησιμοποίησαν την αίγλη, την επιρροή του Πολυτεχνείου και την αύρα της γενιάς του, σαν όχημα ανέλιξης, καταξίωσης και προβολής. Τυχοδιώκτες, που σε κάθε εποχή εκμεταλλεύονται συγκυρίες και περιστάσεις για να προσποριστούν οφέλη και προνόμια.

Η μεγάλη μάζα των υπόλοιπων, εκείνων της γενιάς που έζησαν σαν νέοι, μαθητές ή φοιτητές, εργάτες, υπάλληλοι ή επαγγελματίες, άνδρες και γυναίκες της δεκαετίας του ’70, τα γεγονότα που οριοθέτησαν αποφασιστικά την απαρχή του τέλους της δικτατορίας, ακολούθησαν το ρεύμα, λίγο – πολύ πολιτικοποιήθηκαν, κομματικοποιήθηκαν, διορίστηκαν, συνδικαλίστηκαν, ανέμισαν πλαστικές σημαίες. Όλοι τακτοποιήθηκαν, επαγγελματικά, οικονομικά, κοινωνικά. Άλλοι πιστεύοντας πως ο αγώνας δικαιώνεται κι άλλοι πως συνεχίζεται. Άλλοι, εκείνοι που δεν ταυτίστηκαν ποτέ ίσως μ’ αυτή τη γενιά και δεν προσδιορίστηκαν ποτέ πολιτικά σαν μέλη της, ίσως δεν είδαν κανέναν αγώνα.

Για τους πολλούς το Πολυτεχνείο έγινε γιορτή. Για τα παιδιά τους η «επέτειος» κάτι σαν την 28η Οκτωβρίου, με ποιηματάκια ανούσια, με διηγήσεις δραματοποιημένες, με νοήματα και περιγραφές ξένες προς τα ήθη και την καθημερινότητα της εποχής τους. Μιας εποχής, που όσο περνούσαν τα χρόνια κι οι επέτειοι, έτρεχε με χίλια για να συναντηθεί με τους πόθους και τις προσδοκίες για ανάπτυξη και προκοπή μιας ολόκληρης χώρας, μιας ολόκληρης στερημένης ζωής. Μέσα σ’ αυτό το αχαλίνωτο τρεχαλητό μιας κρατικής εξουσίας που γιγαντωνόταν και μιας κοινωνίας που βολευόταν, οι επέτειοι φάνταζαν παράταιρες, οι πορείες γίνονταν συγκρουσιακές και πολλές φορές άγριες, εκφυλίστηκαν, απομαζικοποιήθηκαν, διατηρώντας όμως, άλλοτε μ’ επιτυχία κι άλλοτε όχι, κάτι απ’ τον αυθορμητισμό και τον ενθουσιασμό του ’73, τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο.

Η επέτειος είχε ξεφύγει από τη συλλογική μνήμη ως αυθόρμητη αντίδραση απέναντι στην καταστολή, την καταπίεση, τη λογοκρισία, τη χούντα. Ως αναγκαία αντίδραση για τη δημοκρατία, την ελευθερία, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ως τροφοδότη της ιστορικής συνέχειας του λαού. ‘Εγινε μυθιστόρημα, πρωτοσέλιδο, τοκ σόου, εκδήλωση, ομιλία.

Με το ξέσπασμα της κρίσης, το άγριο ξύπνημα απ’ τον ύπνο της μεταπολίτευσης έγινε θυμός κι οργή. Η λαϊκή αντίδραση έψαχνε κάθε ευκαιρία για να τερματίσει με κάθε τρόπο αυτή την «καταστροφική» περίοδο. Αναζητούσε δεξιά κι αριστερά υπεύθυνους, έστηνε ήρωες για να ξαναγράψουν την ιστορία του. Η γενιά του Πολυτεχνείου δαιμονοποιήθηκε, φορτώθηκε μύρια όσα κακά από την κακοδαιμονία του τόπου, η επέτειος έγινε συνάντηση μίσους και μισαλλοδοξίας. Ραντεβού ξεκαθαρίσματος των λογαριασμών και της μνήμης. Το φάντασμα της χούντας μασκαρεύτηκε και χώθηκε ύπουλα κάτω απ' το σκούφο της δημοκρατίας.

To κακό έχει γίνει. Αλλά το κακό δεν είναι ούτε το άσυλο, ούτε η γενιά, ούτε η επέτειος. Επίτηδες το έγραψα πιο πάνω. Το κακό είναι, ότι μέσα στη θολούρα και τη σύγχυση της συγκυρίας, έχει ξεπέσει και μας έχει ξεφύγει η άκρη του νήματος που μπορεί να μας κρατά ενωμένους κι έτοιμους για το επόμενο Πολυτεχνείο. Για το Πολυτεχνείο της εποχής, το κάθε Πολυτεχνείο. Εκείνο το Πολυτεχνείο που ζητά, το ίδιο επίμονα, το ίδιο δυναμικά, το ίδιο ενωτικά, «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» ως διαχρονικά αιτήματα, αλλά κι αξίες, ενός λαού που πρέπει να είναι πάντα έτοιμος ν' αναμετρηθεί με τον εαυτό του, για ν’ αποδείξει, ότι ξέρει και μπορεί να διαφυλάσσει την ιστορική του μνήμη, τους αγώνες του, τις ελευθερίες του.

Ενός λαού που έχει τη δύναμη, παρά τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες των καιρών, ν’ αγωνίζεται με πάθος, αυταπάρνηση και συνέπεια για την προάσπισή τους. Ενός λαού που μπορεί και φυλά στο άσυλο της καρδιάς του το Πολυτεχνείο, το δικό του διαχρονικό Πολυτεχνείο.