Τα προσόντα των προσόντων.

Μια από τις μεγάλες αντιφάσεις του διοικητικού μας συστήματος –που εδώ που τα λέμε δεν είναι αντίφαση– είναι η κυριαρχία απ’ τη μια των τυπικών προσόντων κι η βασιλεία απ’ την άλλη της αναξιοκρατίας. Το πώς έχει συμβεί σ’ αυτή τη χώρα να συμβαδίζουν προσόντα κι αναξιοκρατία είναι ένα μοναδικό επίτευγμα, τις συνέπειες του οποίου υφιστάμεθα ως πολίτες που συναλλάσσονται με το δημόσιο κι επωμίζεται το κράτος κι ο προϋπολογισμός του –αγόγγυστα μέχρι πριν τρία χρόνια– με πολύ δυσκολία και τεράστιες οικονομικές θυσίες για όλους πλέον.

Το επάρατο «ρουσφέτι» –υποτίθεται– ότι θα έμπαινε στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας» με τον 2190, τον πασίγνωστο «νόμο Πεπονή» για το ΑΣΕΠ. Από τη βούληση όμως της τότε κυβέρνησης κι ιδίως του εμπνευστή του νόμου, αείμνηστου Σάκη Πεπονή, μέχρι την εφαρμογή του πέρασαν όχι μόνο γενεές δεκατέσσερις, αλλά κυβερνήσεις κι υπουργοί που άκουγαν «ΑΣΕΠ» κι έβγαζαν καντήλες. Πέρασαν διμοιρίες δημάρχων και τοπικών αρχόντων με ανεξάντλητες «πάγιες και διαρκείς ανάγκες». Πέρασαν αναρίθμητες στρατιές συμβασιούχων κι εποχικού προσωπικού, εκπαιδευόμενοι των –περιβόητων πια– stage κι εργαζόμενων επί σειρά ετών με δικαστικές εντολές.

Δεν πα’ να γράφει το Σύνταγμα –μέχρι εκεί έφτασε η χάρη του ΑΣΕΠ το 2001, δεν πα’ να γράφουν και να ξαναγράφουν οι νόμοι –κοντά 200 τροποποιήσεις έχουν γίνει στον 2190 από το 1995 που εκδόθηκε, δεν πα’ να προσπάθησε το 2009 –νόμος 3812– ο Γιάννης Ραγκούσης να βάλει φρένο στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και να συμμαζέψει τ’ ασυμμάζευτα, αν δεν ερχότανε το μνημόνιο κι η τρόικα για να επιβάλουν την άμεση αναστολή στους διορισμούς, ακόμα θα διορίζαμε στο δημόσιο, πάντα –σας παρακαλώ– με αξιοκρατικά προσόντα και υπό την αιγίδα του ΑΣΕΠ.

Θυμάμαι τις προ τριετίας μνημειώδεις –πλέον ή προς το παρόν μόνο άραγε;– πολυσέλιδες, αναλυτικές κι εμπεριστατωμένες ως την εσχάτη των λεπτομερειών προκηρύξεις του ΑΣΕΠ, εκείνα τα ανεπανάληπτα best sellers ΦΕΚ για τη διαφύλαξη της αξιοκρατίας και την ακριβοδίκαιη μοριοδότηση των αναρίθμητων προσόντων για διορισμό. Σελίδες επί σελίδων κι επεξηγήσεις επί επεξηγήσεων για διαγωνισμούς που για να ολοκληρωθούν έπρεπε να περάσουν κι ένα και δύο και τρία χρόνια κι οι ενδιαφερόμενοι να χρειάζονται από φροντιστή μέχρι ψυχίατρο για μια θέση σε κάποια δημόσια υπηρεσία. Σκέφτομαι τις ατέλειωτες συνεδριάσεις των αλληλοσυμπληρούμενων και συναρμόδιων οργάνων, τα ογκώδη πρακτικά, τα ακριβή αντίγραφα, τους προσωρινούς κι οριστικούς πίνακες, τα διαδοχικά υπηρεσιακά σημειώματα και τη εξαντλητική αλληλογραφία μεταξύ συμβούλων, υπαλλήλων, δικηγόρων και πολιτών. Όλα στο όνομα της αξιοκρατίας και της ακριβοδίκαιης αποτίμησης των «τυπικών προσόντων» των υποψηφίων δημοσίων υπαλλήλων. Όλα στο όνομα της εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος και της ανάπτυξης του προσωπικού της δημόσιας διοίκησης. (Σ’ αυτής της ανάπτυξης το όνομα, που φτάσαμε στις μέρες μας, οι απόφοιτοι της ομώνυμης κρατικής σχολής «Δημόσιας Διοίκησης» να εξομοιώνονται με τους κατόχους διδακτορικού διπλώματος).

Πλαστά και κάλπικα είναι δεκάδες χιλιάδες απ’ αυτά τα πτυχία και παραστατικά σπουδών, σύμφωνα με δήλωση αρμόδιου κυβερνητικού στελέχους. Τι έκπληξη! Τι πρωτοτυπία! Στη χώρα που τα τελευταία χρόνια ακούστηκαν τόσα και τόσα για περιπτώσεις εξαπάτησης του Δημοσίου με πλαστά χαρτιά για συντάξεις, επιδόματα και κάθε λογής προνόμια και κοινωνικές παροχές, που είχε θεσπίσει το χρεωμένο κράτος και δεν ίδρωσε τ’ αυτί μας. Στη χώρα που μπορούσε να προσλαμβάνει για τη στελέχωση της δημοτικής αστυνομίας άτομα με ειδικές ανάγκες και δεν απορούσε κανένας. Ποιος να εκπλαγεί τώρα με τη δήλωση του κυρίου υπουργού; Όλα είναι πιθανά. Αλλά το πιθανότερο –αν όχι βέβαιο– είναι ότι τίποτε δεν πρόκειται να συμβεί. Οι δηλώσεις, όπως και τα θαύματα –αν συμβαίνουν σ’ αυτόν τον τόπο– διαρκούν μια μέρα, ίσως και λιγότερο, ανάλογα με το πόσο θα το «παίξουν» τα κανάλια και θα το παπαγαλίσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μετά, άκρα του τάφου σιωπή.

Να σου πω κάτι; Και γιατί να νοιάζονται; Τι χρειάζονταν επί της ουσίας τα προσόντα στο δημόσιο; Ποια είναι τα προσόντα των προσόντων; Ποιες ανάγκες καλύπτουν και ποιες ευθύνες επωμίαονται και διαχειρίζονται οι προσοντούχοι δημόσιοι υπάλληλοι; Μόνο για κανένα μισθολογικό κλιμάκιο –αν κι αυτά τώρα έχουν μπει στην κατάψυξη του μνημονίου– άντε και καμιά θέση προϊσταμένου –με την προϋπόθεση, φυσικά, να συναινεί και το αρμόδιο κομματικό όργανο– μέχρι τις επόμενες εκλογές και βλέπουμε. Είναι γεγονός, ότι ο νεοδιοριζόμενος, ας διαθέτει και τα καταλληλότερα διοικητικά ή τεχνικά προσόντα, από τη «λάντζα» θα περάσει και στην αναμονή θα «ψηθεί» –αν είναι τυχερός και δεν «καεί»– μέχρι να εξαντληθούν αρχαιότητες κι επετηρίδες. Σφραγίδες και φωτοαντίγραφα θα βάζει και θα βγάζει μέχρι να βγάλει κάλους και να εγκολπωθεί μέχρι κεραίας τη δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία. Μήπως υπάρχει αδιάβλητο κι αντικειμενικό σύστημα για την αξιολόγησή του; Μήπως θα έρθει κανένας υπουργός ή γραμματέας να του πει «για έλα εδώ, παιδί μου, τι ξέρεις για να στελεχώσεις το γραφείο μου;» Θεός φυλάξοι! Αν είναι κανένας «ψαγμένος» και δικτυωμένος υπάλληλος, θα έρθει κάποιος «άλλος» υπουργός, γραμματέας ή βουλευτής και θα τον αποσπάσει –πάντα κατά το γράμμα και το πνεύμα του νόμου– στο γραφείο του για να κάνει τη δουλειά του.

Κάπως έτσι διαιωνίζεται κι ανακυκλώνεται και το φαινόμενο των πολυάριθμων ειδικών συμβούλων και συνεργατών που στελεχώνουν τα υπουργικά και λοιπά πολιτικά γραφεία. Φαινόμενο που, παρά την αδήριτη ανάγκη να περιοριστούν οι λειτουργικές ανάγκες υπουργείων και υπηρεσιών, εξακολουθεί να παρατηρείται με αμείωτη ένταση κι ενδεχομένως και σε μεγαλύτερη έκταση επί των ημερών μας. Όσοι απασχολούνται σ’ αυτά, επιστήμονες, τεχνοκράτες, δημοσιογράφοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, συνταξιούχοι ή και υπάλληλοι, κατατρύχονται καθημερινά με μύρια όσα θέματα τρέχουσας αρμοδιότητας των Υπηρεσιών και λειτουργούν ως στεγανά μεταξύ πολιτικής ηγεσίας και διοίκησης, αποκόπτοντας με τον τρόπο αυτό τους πολιτικούς προϊσταμένους της δημόσιας διοίκησης από το υπόλοιπο προσωπικό. Με τον τρόπο αυτό η υπαλληλική ιεραρχία εκ των πραγμάτων περιορίζεται σε ρόλο εκτελεστή και διεκπεραιωτή αποφάσεων που έχουν ληφθεί αλλού και από άλλους, δίχως να γνωρίζει σε πολλές περιπτώσεις τη σκοπιμότητα ή την ανάγκη των ενεργειών στις οποίες καλείται να προβεί.

Με άλλα λόγια, μια ανάγκη που θα μπορούσε κάλλιστα ν’ αντιμετωπιστεί με την πλήρη αξιοποίηση του στελεχιακού δυναμικού κάθε δημόσιας υπηρεσίας, ώστε να δημιουργείται μια καθημερινή ζωντανή και δημιουργική επικοινωνία και ώσμωση μεταξύ πολιτικής και διοικητικής ιεραρχίας, καλύπτεται με οιονεί «αλεξιπτωτιστές». Αποτέλεσμα; Δημιουργούνται και λειτουργούν στις περισσότερες των περιπτώσεων δυο ξεχωριστές και κινούμενες παράλληλα σφαίρες δραστηριοτήτων, μια στα κυβερνητικά και λοιπά γραφεία και μια άλλη στις υπηρεσίες του κάθε υπουργείου και οργανισμού, που –όπως είναι φυσικό– και κόστη μισθολογικά και λειτουργικά σωρεύουν και την αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών δεν εξυπηρετούν, εφόσον οι καθυστερήσεις και τα πήγαιν' έλα είναι συνήθη και καθημερινά φαινόμενα.

Για την έλλειψη παραγωγικότητας κι αποτελεσματικότητας των δημοσίων υπηρεσιών άλλοι είναι οι λόγοι κι οι αιτίες, στα μόνα που δεν οφείλονται είναι τα ελλιπή προσόντα κι οι ανεπαρκείς γνώσεις. Καλό είναι ν’ αναζητούνται και να ελέγχονται, λοιπόν, οι περιπτώσεις που παρανόμως έχουν παρεισφρήσει τίτλοι σπουδών και πιστοποιητικά στους υπηρεσιακούς φακέλους κάποιων υπαλλήλων. Καλύτερο όμως θα ήταν –κατά τη γνώμη μας– αν αναζητιόντουσαν παράλληλα κι οι υπάλληλοι με τις κατάλληλες γνώσεις κι εμπειρίες, προκειμένου ν’ αξιοποιηθούν για τη δημιουργία μιας ιεραρχίας ενιαίας και σπονδυλωτής ανά υπηρεσία, οργανωμένης σε ευέλικτες δομές και με σαφή προσδιορισμό καθηκόντων ανά θέση εργασίας.

Διαθέτουμε έναν ικανό κι ανανεωμένο από πλευράς τυπικών προσόντων κρατικό μηχανισμό, οι αιτίες της κακοδαιμονίας και της αναποτελεσματικότητάς του έχουν εντοπιστεί κι έχουν αναλυθεί επαρκώς, εκείνο που επί μήνες αναμένεται είναι ένα ολοκληρωμένο και σαφές κυβερνητικό σχέδιο για την αξιοποίησή του. Οι περικοπές, οι μετακινήσεις κι οι αποσπασματικές αναδιαρθρώσεις σε κάθε επίσκεψη της τρόικας, το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να διαλύουν και ν’ αποσυνθέτουν τις όποιες δομές του ακόμα αντέχουν να λειτουργούν. Αυτό είναι το πρόβλημα και το ζητούμενο κι όχι η συναίνεση κι η αποδοχή των δημοσίων υπαλλήλων.

Εκτός κι αν αυτός τελικά είναι ο στόχος, οπότε τα περί βερίκοκου, μάλλον, περισσεύουν.

Foto: Yalçın Varnalı