Μια αιωνιότητα και δυο ώρες.

Πόσα μπαλώματα μπορεί ν’ αντέξει ακόμα αυτό το ξεσκισμένο πάπλωμα της εκπαίδευσης; Πόσα ράμματα η γούνα μαθητών και γονέων; Ερωτήματα ρητορικά και με αφορμή το δημόσιο διάλογο που άνοιξε σχετικά με την αύξηση του ωραρίου για όλους τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατά δυο ώρες εβδομαδιαία.

Θα μου πεις, «την ώρα που καίγεται στο σπίτι σου» και κάνεις «αμάν» ως κράτος για να εξασφαλίσεις τα 8,8 δις, πού χρόνος για μεταρρυθμίσεις και πού καιρός για διαρθρωτικές αλλαγές. Εδώ εν μία νυκτί πέρασαν εκατοντάδες ρυθμίσεις, οι δυο ώρες των εκπαιδευτικών είναι το πρόβλημα;

Έχω πρόβλημα όμως, έχω σοβαρό πρόβλημα, όχι τόσο με τις δυο ώρες, αλλά γιατί η συζήτηση που έχει ανοίξει είναι αλλού, γιατί η ίδια η ουσία της ρύθμισης είναι αλλού, αφορά άλλους, όχι την εκπαίδευση, όχι τους μαθητές, όχι τους γονείς, όχι το αύριο και το μέλλον. Μιλάει για την επανάληψη μιας πρακτικής αποσπασματικής και συντηρητικής σ’ ένα χώρο κατεξοχήν στρατηγικής σημασίας για το μέλλον και το αύριο αυτού του τόπου.

Το πρόβλημα με την εκπαίδευση δεν είναι ότι δεν υπάρχουν λεφτά, αλλά πώς αξιοποιούνται τα λεφτά που υπάρχουν. Μήπως, όμως, το ίδιο πρόβλημα δεν παρατηρείται και στην υγεία, στην ασφάλιση, στην πρόνοια και γενικά σ’ όλες τις δραστηριότητες κι εκφάνσεις του «κοινωνικού κράτους» κράτους; Αν οι πόροι για την παιδεία είναι πλέον περιορισμένοι, χρέος είναι όλων όσων έχουν την ευθύνη και την αρμοδιότητα για την άσκηση εκπαιδευτικής πολιτικής να καθίζουν και να καταστρώσουν ένα συνολικό σχέδιο, ώστε οι πόροι που διατίθενται να πιάσουν τόπο, είτε προορίζονται για μισθοδοσία προσωπικού, είτε για λειτουργικές δαπάνες, είτε για επενδύσεις σε υποδομές.

Ένα κουβάρι εκπαιδευτικοί, κυβερνήσεις, ΔΟΕ και ΟΛΜΕ, κόμματα, δήμοι, γονείς και μαθητές βολοδέρνουν επί δεκαετίες για μια θέση στον ανέσπερο ήλιο –το έχω ξαναγράψει και μου άρεσε– της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, κοροϊδεύοντας ο ένας τον άλλον για τη διατήρηση του «δωρεάν» χαρακτήρα της. Μπορούμε να συνέλθουμε; Για ποια δωρεάν παιδεία μιλάμε; Αυτό μήπως είναι το μείζον πρόβλημα της παιδείας κι όχι οι δυο ωρίτσες των κ.κ. καθηγητών;

Παντού υπάρχει κρίση, παντού έχουν γίνει περικοπές και μειώσεις κι εμείς παραβλέπουμε, ότι η δωρεάν παιδεία είναι το μεγαλύτερο ψέμα, με το οποίο ερχόμαστε σ’ επαφή από τα γεννοφάσκια μας σχεδόν και τσακωνόμαστε για το αν πρέπει ή δεν πρέπει ν’ αυξηθεί το ωράριο των καθηγητών, λες και κάποιοι απ’ αυτούς και που είναι στα Γυμνάσια και τα Λύκεια κάτι κάνουν που είναι παρόντες. Για περάστε από ένα Λύκειο μετά το Φλεβάρη – Μάρτη και ζητήστε έναν μαθητή της Γ’ Λυκείου κι αν βρεθεί ένας τρυπήστε μου τη μύτη. Όλοι όσοι έχουν παιδιά σ’ αυτή την ηλικία το γνωρίζουν, τα φροντιστήρια κοντεύουν να βουλιάξουν, μόνο το υπουργείο παιδείας κι η ΟΛΜΕ το αγνοούν.

Γι’ αυτό, αυτό το θλιβερό φαινόμενο αποτελεί ίσως την κορωνίδα της απαξίωσης και του ευτελισμού της όποιας εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτό το γεγονός από μόνο του ακυρώνει στην πράξη τα όποια εκπαιδευτικά προγράμματα, τις όποιες φιλότιμες προσπάθειες των εκπαιδευτικών, τις όποιες φιλοδοξίες των μαθητών και των οικογενειών τους. Είναι ντροπή και αίσχος να ετοιμάζουμε ακαδημαϊκούς πολίτες, αλλά πολύ περισσότερο αυριανούς πολίτες της χώρας, διδάσκοντάς τους απ’ αυτήν την τρυφερή ηλικία των 18, ότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», ότι οι θεσμοί, μπρος στην ιδιοτέλεια και το ατομικό συμφέρον, μπορεί να ποδοπατιώνται νομότυπα, ότι η πολιτεία και τα όργανά της, οι λειτουργοί της είναι δυνατόν να «κάνουν τα στραβά μάτια» και να φορτώνουν εικοσάρια μαθητές του πέντε. Όλα στο βωμό του πανελληνίου θυσιαστηρίου ελπίδων, ονείρων, μέλλοντος.

(Κανείς υδραυλικός, βρε παιδιά;)

Ας παραταθεί όσο θέλει το ωράριο των κ.κ. καθηγητών, μόνο προβλήματα κι αντιδράσεις θα δημιουργήσει, στα λόγια τουλάχιστον. Από χρόνια η συντριπτική τους πλειοψηφία έχει παραδοθεί στην κυμαδομηχανή των διατάξεων του υπουργείου και των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων. Μια διεκδίκηση για το συμφέρον της εκπαίδευσης κι ένα κλείσιμο σχολείου μαζί με γονείς και μαθητές για την ποιότητα της εκπαίδευσης, για την ποιότητα των υποδομών, για την ποιότητα της διδακτέας ύλης, δεν έχει πραγματοποιηθεί. Περιχαρακωμένοι στην ασφάλεια των κομματικών παρατάξεων, των σχολικών συμβούλων και των συμβουλίων κρίσης καρτερούν ως γνήσιοι δημόσιοι υπάλληλοι την ανταμοιβή τους με μια θέση, μια μετάθεση ή μια απόσπαση, μετά τις εκλογές.

Δεν φταίνε μόνο οι εκπαιδευτικοί. Μήπως κι εμείς οι γονείς δεν τα παραβλέπουμε όλα αυτά τα στραβά κι τ’ ανάποδα μπρος στο «καλό» των παιδιών μας; Όσοι, βέβαια, διαθέτουν τα απαραίτητα δεν χρειάζεται να βιώσουν αυτήν την εξουθενωτική δωδεκάχρονη και βάλε –μαζί με το νήπιο όπου υπάρχει– διαδικασία, γράφουν τα παιδιά τους σ’ ένα ιδιωτικό και ξενοιάζουν. Έτσι δεν χρειάζεται να κάνουν αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, τεχνικά, οικοκυρικά κι εγώ δεν ξέρω πόσα άχρηστα –έτσι όπως διδάσκονται στο σχολείο τουλάχιστον– «μαθήματα» και ταυτόχρονα για να πάρουν ένα πτυχίο γλωσσομάθειας να χρειάζεται να κάνουν μύριες όσες ώρες φροντιστήριο. Φταίμε κι εμείς, γιατί στέλνουμε τα παιδιά μας στο δημόσιο σχολείο και δεν πατάμε ούτε στη γενική συνέλευση του συλλόγου γονέων για να πάρουμε μια ιδέα για το τι προβλήματα, τι ελλείψεις και τι ανάγκες έχουν τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί. Το μόνο που ξέρουμε είναι οι βαθμοί και το φροντιστήριο, τα ιδιαίτερα κι ας δανειζόμαστε για να τα «φέρουμε βόλτα».

Μπορείς να γράφεις ώρες για το θέμα. Άλλωστε εδώ επισημαίνονται κάποιες απ’ τις παθολογίες του συστήματος από «τα μέσα» και μαζί με τον αντίλογο των σχολίων δεν χρειάζονται προσθήκες. Αν κάτι με κάνει ν’ αναφερθώ στο θέμα χρονιάρες μέρες δεν είναι η δυο επιπλέον ώρες, είναι ότι για τέτοια διαδικαστικά προβλήματα σοβαρότερα ή δυσκολότερα –όπως είναι π.χ. η σύμπτυξη των σχολείων– μπορούμε να μιλάμε επί μια αιωνιότητα, προσφέρονται γι’ αντιπαράθεση και ξεκατίνιασμα, για άγρα εντυπώσεων και ψήφων.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την ψυχή μας όμως, για την ψυχή ανθρώπων που λαχταρούν να ξεφύγουν απ’ τη δίνη του τέλματος, της στασιμότητας και της αέναης αναπαραγωγής της εκπαιδευτικής αιωνιότητας. Αν θέλουμε ν’ αφήσουμε εμείς το στίγμα μας στο κορμί της κρίσης, ας την αρπάξουμε ως ευκαιρία, ας διεκδικήσουμε τη μια και μοναδική στιγμή, τη στιγμή που μετουσιώνεται η αλήθεια σε έργο, σε πράξη.

Ας σκεφτούμε για μια στιγμή, ο καθένας απ’ το πόστο του κι όλοι μαζί, πόσο μπορεί ν’ άλλαζε η παιδεία μας, πόσο το μέλλον του τόπου και των παιδιών μας μπορούσε να γίνει ελπιδοφόρο, αν παραδεχόμασταν με ειλικρίνεια κι υπευθυνότητα, με διάθεση και θέληση για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις, ότι η «δωρεάν παιδεία» είναι μύθος, αλλά κι ότι είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τα πάντα, ώστε ν’ ανατρέψουμε τις στρεβλώσεις και τις αγκυλώσεις που επιτρέπουν αυτός ο μύθος να μας παραμυθιάζει αιωνίως.