Η εύκολη δεκαετία του '80.

Εύκολα δεν υπάρχουν. Αυτό το μήνυμα έφτασε από παντού τις τελευταίες ημέρες στη χώρα, σαν απάντηση στην εντεινόμενη το τελευταίο διάστημα επικοινωνιακή κυβερνητική καμπάνια σχετικά με την οικονομική θέση της χώρας και τις σχέσεις με τους δανειστές.

Μια πραγματικότητα σκληρή, αλλά πέρα για πέρα αληθινή. Μια πραγματικότητα, που θα πρέπει ν' αντιληφθούμε κι όλοι μαζί να προσπαθήσουμε ν' αντιμετωπίσουμε. 'Εχει διανυθεί πολύς δρόμος, αλλά η ανηφορική πορεία συνεχίζεται. Χρειάζεται υπευθυνότητα, συνέπεια, προσπάθεια. Απαιτείται σχέδιο, οργάνωση, έλεγχος. Είναι απαραίτητη η συλλογικότητα, η ειλικρίνεια, η υπευθυνότητα. Τα κεφάλια μέσα, λοιπόν, κι εξακολούθηση της προσπάθειας. Καθόλου εύκολο, καθόλου ευχάριστο.

Πώς να είναι εύκολο ή ευχάριστο όμως κάτι στο οποίο δεν έχουμε μάθει; Πώς να μας προσελκύει και να μας κινητοποιεί κάτι από το οποίο ούτε μνήμες έχουμε, ούτε παραδείγματα; Η ζωή μέχρι πρόσφατα ότι είχε να μας διδάξει ήταν η ασφάλεια της εργασίας και του εισοδήματος, η ευχαρίστηση της κατανάλωσης, η ικανοποίηση της άνεσης κι η ευκολία της ανέλιξης και της κοινωνικής καταξίωσης. Ποιος νοιαζόταν αν ήταν από πάντα έτσι και ποιος ασχολιόταν πού βρίσκονταν τα λεφτά; Ποιος ασχολιόταν με τη συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης και την αποβιομηχάνιση ή την εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα της παραγωγής;

Έτσι ξέραμε μέχρι να εμφανιστεί η κρίση ότι εξελίσονταν τα πράγματα, εύκολα. Εύκολη πρόσβαση στο δημόσιο, εύκολη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, εύκολη αύξηση μισθού, εύκολη συνταξιοδότηση, εύκολη απόκτηση ή αλλαγή αυτοκινήτου, εύκολη ανοικοδόμηση ή αγορά σπιτιών, εύκολη αποφυγή υποχρεώσεων, εύκολη διασκέδαση κι αναψυχή. Εύκολη ζωή. Είχε προηγηθεί η εύκολη μεταπολίτευση, η εύκολη συμμετοχή στα κοινά, η εύκολη κομματική ανέλιξη, η εύκολη απεργία, η εύκολη διακυβέρνηση, η εύκολη αντιπολίτευση. Η εύκολη δημοκρατία.

Όλες οι ευκολίες που βρήκαν ξαφνικά κι αιφνίδια επιχειρηματίες και μεροκαματιάρηδες, πλούσιους και φτωχούς, νέους και γέρους, άνδρες και γυναίκες. Απελευθέρωση από όλες τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς ενός αναχρονιστικού και ξεπερασμένου παρελθόντος. Τα χρονοντούλαπα έκλεισαν ερμητικά, οι δρόμοι άνοιξαν για την αλλαγή, για τη συμμετοχή, για την κοινωνική απελευθέρωση. Γέμισαν οι τοπικές και τα στήθια αέρα ελευθερίας, ισότητας, αλληλεγγύης. Γέμισαν και τα μυαλά. Φούσκωσαν. Μαζί και κάποια πορτοφόλια. Όλο και περισσότερα. Όλα ήταν πλέον δυνατά. Όλα εύκολα.

Οι εναλλαγές στην εξουσία των προσώπων και των κομμάτων απόχτησαν με το χρόνο διαδικαστικό χαρακτήρα. Ο μεροκαματιάρης τακτοποιήθηκε. Ο επιχειρηματίας χρηματοδοτήθηκε. Ο άνεργος διορίστηκε. Ο αγρότης επιδοτήθηκε. Ο μάστορας έγινε εργολάβος. Παιδεία, υγεία, ασφάλιση δωρεάν. Το κράτος που ολημερίς βρίζαμε έφτανε και περίσσευε για να μας παρέχει δωρεάν τα πάντα.

Η Ευρώπη πέρασε στο λαϊκό υποσυνείδητο κάτι σαν το ATM της γωνίας. Πετιέται ο υπουργός οικονομικών σ' ένα Γιούρογκρουπ, παίρνει εύκολα ένα πακέτο κι η ζωή συνεχίζεται το ίδιο εύκολα, το ίδιο ξένοιαστα, το ίδιο ανεύθυνα. Ακόμα και το χρηματιστήριο το περάσαμε για Προπατζίδικο. Εύκολη ανάπτυξη.

Αν κάτι με πληγώνει από τη δεκαετία του '80 δεν είναι τα λάθη που διάφοροι ανακαλύπτουν με ευκολία στις μέρες μας. Δεν είναι ότι πολλές από τις ελπίδες και τα οράματα που γεννήθηκαν τότε, ξέφτισαν εύκολα ή πέθαναν άδοξα. Δεν είναι ούτε ότι οι πρωταγωνιστές που αποθεώθηκαν τότε αμφισβητούνται κι αποκαθηλώνονται. Δεν είναι αυτά, γιατί μπορώ να μετρήσω και να εκτιμήσω εκείνα τα σημαντικά που στέριωσαν θεσμούς, άνοιξαν προοπτικές, σηματοδότησαν εξελίξεις. 'Οσοι πραγματικά ενδιαφέρονται, οι πολλοί ανώνυμοι, γνωρίζουν. Δεν τους αγγίζει η ισοπέδωση.

Εκείνο που με πληγώνει, είναι ότι όλα τότε έγιναν «εύκολα». Όλα, συλλήβδην. Μαζί με τα καλά, τα κοινωνικά δίκαια, τα οικονομικά απαραίτητα, τα εθνικά επείγοντα κι όλα τ' άλλα, τα στραβά κι ανάποδα, δίχως μέτρο, δίχως αξιολόγηση, δίχως ασφαλιστικές δικλείδες. Μαζί με τα αιτήματα δεκαετιών και γενιών, δίπλα στις ανάγκες των μη προνομιούχων και των αποκλεισμένων, των περιθωριοποιημένων απ' το κράτος και την κοινωνία κι όλοι οι άλλοι, τα συμφέροντα, οι καιροσκόποι, οι τυχοδιώκτες, οι γυμνοσάλιαγκες της εξουσίας. Πριν από μας για μας.

Έτσι, οι αγώνες έχασαν τον προσανατολισμό τους, η συμμετοχή έχασε το δημιουργικό της περιεχόμενο, η αλληλεγγύη τη λυτρωτική της δύναμη. Όλα στο πιάτο. Τα μπουχτίσαμε. Δεν τα λαχταρήσαμε όπως άλλες γενιές, όπως μέχρι τότε ο μεροκαματιάρης το βδομαδιάτικο, όπως ο επιχειρηματίας την αύξηση του τζίρου, όπως ο άνεργος το μεροκάματο, όπως ο αγρότης την πρώτη σοδειά. Ακόμα κι η «αριστερά», αυτή διαρκής και κοπιώδης ιδεολογική αναζήτηση, η κοινωνική σύγκρουση κι ο καθημερινός αγώνας, έγινε εύκολη, έγινε «αριστερισμός», έγινε μόδα, έγινε t-shirt.

Αν κάτι με πληγώνει και στις μέρες μας, είναι ότι αυτή η ευκολία που εκδηλώθηκε τότε, εκείνη τη δεκαετία, και καλλιεργήθηκε τις δεκαετίες που ακολούθησαν, είναι η ευκολία κι η βολή που εμπεδώθηκε στη συλλογική μας συμπεριφορά και μας έκανε μαλθακούς, εύπλαστους, άτολμους. Είναι ότι περιμένουμε. 'Οπως με τα χρόνια μας έμαθαν. Τώρα περιμένουμε από τον Σαμαρά, περιμένουμε από τον Τσίπρα, περιμένουμε από κάποιον ηγέτη, από κάποια άλλη κυβέρνηση, από τον έναν και τον άλλον. Περιμένουμε να βρεθούν και πάλι οι εύκολες λύσεις μέσα από το κράτος, μέσα απ' την κάλπη. Περιμένουμε να γυρίσουμε πίσω στη δεκαετία του '80. Το πόσο λάθος υπολογίζουμε, μας το υπενθύμησαν εύγλωττα οι αγορές.

Ο δρόμος είναι μπροστά κι είναι δύσκολος. 'Οσο πιο γρήγορα αφήσουμε πίσω μας τη δεκαετία του '80, αλλά κι όλες τις άλλες δεκαετίες ως τις μέρες μας, εκεί που ανήκουν, στο παρελθόν και την Ιστορία, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να συμφιλιωθούμε -όπως συνέβη τότε- με το παρελθόν μας. Τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να κοιτάξουμε ξεκάθαρα προς το αύριο, να το διεκδικήσουμε και ν' αγωνιστούμε για να το κάνουμε δικό μας και μέλλον των παιδιών μας. Τόσο πιο εύκολα θ' αντιληφθούμε, ότι τα εύκολα έχουν τελειώσει κι από μας εξαρτάται αυτό να μη συμβαίνει ούτε οριστικά, ούτε αμετάκλητα.

PHOTO: e-MORFES