Η καραμέλα της ανάπτυξης.

Αν η λέξη «ανάπτυξη» ήταν καραμέλα θα την είχαμε προ πολλού λιώσει. Εδώ και δυο χρόνια την πιπιλάμε απ’ το πρωί ως το βράδυ, αλλά «ανάπτυξη» ακούμε κι ανάπτυξη δεν βλέπουμε. Η λέξη τείνει ν’ αποκτήσει πλέον μυθικές διαστάσεις και μαγικές ιδιότητες.

Με τα εισοδήματα και την παραγωγή σε ελεύθερη πτώση, τι ποιο φυσικό από το να βαθαίνει η ύφεση κι η ανάπτυξη να ετεροχρονίζεται και ν’ απομακρύνεται χρόνο με το χρόνο. Με τη συρρίκνωση δε και των κρατικών δραστηριοτήτων (βλ. Π.Δ.Ε.) στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο, ότι την ανάπτυξη δεν την βλέπουμε ούτε με τα κιάλια.

Είμαστε όμηροι των επιλογών μας και του οικονομικού μοντέλου που ακολουθήσαμε ως χώρα. Τώρα που η παγκόσμια κρίση πλήττει την απροετοίμαστη οικονομία, αποκαλύπτονται μέρα με τη μέρα οι αδυναμίες, οι στρεβλώσεις και γενικά όλη η παθογένεια του ελληνικού «παραγωγικού» προτύπου. Αναδύονται κι αναδεικνύονται οι προνομιακές σχέσεις κι αλληλεξαρτήσεις μεταξύ κράτους και ομάδων πίεσης, τα αλληλένδετα συμφέροντα κομμάτων κι επιχειρηματιών, οι πελατειακές διαδρομές των πιστώσεων του κρατικού προϋπολογισμού.

Υποτίθεται, ότι όλο αυτό το σαθρό κι αναποτελεσματικό μοντέλο διαχείρισης του κράτους και της οικονομίας, με τη συνδρομή των δανειστών της χώρας, θα αντικατασταθεί σταδιακά από ένα άλλο –σχεδιασμένο στα πρότυπα των ανεπτυγμένων κρατών της Ευρώπης– το οποίο θα συμβάλει στο μετασχηματισμό της υφιστάμενης διοικητικής δομής σ’ έναν σύγχρονο μηχανισμό στην υπηρεσία του κράτους και της κοινωνίας, με άλλα λόγια θα οδηγήσει στη δημιουργία του «νέου» κράτους.

Το νέο κράτος θ’ αποτελείται απ’ όσες ακριβώς Υπηρεσίες κι Οργανισμούς χρειάζεται για να λειτουργήσει, θα στελεχώνεται απ’ όσους ακριβώς υπαλλήλους του είναι απαραίτητοι και θα χρηματοδοτείται μόνο με όσες ακριβώς πιστώσεις είναι αναγκαίες για τη λειτουργία και διατήρησή του.

Το νέο κράτος θα είναι αποκεντρωμένο διοικητικά και οικονομικά και τα Υπουργεία θα διαδραματίζουν ρόλο επιτελικό και συντονιστικό, ενώ οι περιφερειακές διοικήσεις κι οι δήμοι θα υλοποιούν δράσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο αξιοποιώντας τους διατιθέμενους πόρους και μέσα με αυτοτέλεια, σχέδιο κι αποτελεσματικότητα.

Το νέο κράτος θα σέβεται τους πολίτες και θ’ ακολουθεί απλουστευμένες κι αυτοματοποιημένες διαδικασίες εξυπηρέτησης κάθε ενδιαφερόμενου. Παράλληλα, θα θεσπίσει αξιόπιστο μηχανισμό ελέγχου κι αξιολόγησης της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών προς το κοινωνικό σύνολο κι αδιάβλητο σύστημα προστασίας των διοικουμένων από τυχόν αυθαιρεσίες οργάνων της διοίκησης.

Το νέο κράτος θα διευκολύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα και θα θεσπίσει κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων, ιδιαίτερα στις παραμεθόριες και νησιωτικές περιοχές. Με την αξιοποίηση ευέλικτων μορφών χρηματοδότησης κι εκπόνησης μελετών για τα δημόσια έργα, θα συνδράμει, όπου είναι αναγκαίο, την ανάπτυξη δραστηριοτήτων με κριτήρια αυστηρά χρηματοοικονομικά.

Το νέο κράτος θα διαθέτει τις απαραίτητες διοικητικές δομές για την είσπραξη των φόρων, την απονομή δικαιοσύνης, την τήρηση της τάξης, την παροχή υπηρεσιών υγείας κι εκπαίδευσης, την υποστήριξη των ευπαθών ομάδων και της τρίτης ηλικίας. Η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών θα ανταποκρίνεται ακριβώς στο οικονομικό πλεόνασμα που θα προκύπτει και θα εξαντλείται στο πλαίσιο που οι δυνατότητες της οικονομίας το επιτρέπουν. Η δωρεάν παροχή των κοινωνικών αγαθών θα παρέχεται αποκλειστικά με κριτήρια κοινωνικής ανάγκης κι ανταποδοτικότητας.

Το νέο κράτος θα αποτελεί τον εγγυητή της κοινωνικής δικαιοσύνης και τον στυλοβάτη της αλληλεγγύης και του εθελοντισμού. Η ενθάρρυνση της συλλογικής οργάνωσης και δράσης για την επιδίωξη και εκπλήρωση κοινωνικών στόχων και αποτελεσμάτων θα αποτελούν στρατηγικής σημασίας επιδιώξεις του. Η αναγνώριση κι η επιβράβευση της συμμετοχής και της ανιδιοτελούς προσφοράς για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, θα είναι θεμελιώδης μέριμνα κι ευθύνη των δημοσίων Υπηρεσιών.

Το «νέο» κράτος μπορεί να βρίσκεται ενδεχομένως στη φαντασία ή τις επιθυμίες ορισμένων ή στα πολύχρωμα προεκλογικά φυλλάδια περασμένων δεκαετιών. Το «νέο» κράτος μπορεί ν’ αποτελεί στόχο του Μεσοπρόθεσμου ή όρο του Μνημονίου, να προσιδιάζει με δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα κρατικής οργάνωσης ή τυπικά θεωρητικά μοντέλα, δεν μπορεί όμως να είναι το «νέο» Ελληνικό κράτος.

Το «νέο» Ελληνικό κράτος δεν μπορεί να υπάρξει, όσο το υφιστάμενο Ελληνικό κράτος εξακολουθεί να διαχειρίζεται τη μετεξέλιξή του. Όσο οι παραδοσιακές δομές, οι αναχρονιστικές διαδικασίες, η ελλιπής τεχνογνωσία, οι πελατειακές σχέσεις, ο συγκεντρωτισμός κι η αδιαφάνεια διατηρούν τον πρωτεύοντα ρόλο κι έχουν το «πάνω χέρι» στους σχεδιασμούς της μετάβασης στο «νέο», τόσο το «νέο» θα καθυστερεί και θ’ απομακρύνεται.

Το «νέο» κράτος έχει ως προαπαιτούμενο ένα «νέο» πολιτικό σύστημα, το οποίο θ’ αξιοποιεί το κράτος και θα μετέρχεται των μηχανισμών του με γνώμονα το γενικό συμφέρον. Ένα πολιτικό σύστημα θεσμικά ισχυρό και κοινωνικά καταξιωμένο. Ένα πολιτικό σύστημα αντιπροσωπευτικότητας, ευθύνης και συνέπειας, που θα μπορεί να πάρει το «πάνω χέρι» για να πατάξει παραδοσιακές κρατικές δομές, αναχρονιστικές διαδικασίες, πελατειακές σχέσεις κι όλα τα συμπαρομαρτούντα, που με την ανοχή ή τις ευλογίες του υπέθαλψε για δεκαετίες.

Ο πολιτικός χρόνος που έχει χαθεί είναι αναντικατάστατος. Οι εξελίξεις τρέχουν και το πολιτικό σύστημα δείχνει μέχρι τώρα ανέτοιμο ή κι απρόθυμο ν’ αλλάξει και να μετεξελιχθεί, να γίνει «νέο», με το ρυθμό και στην έκταση που απαιτεί η κρίσιμη συγκυρία κι ο λαός. Διστάζει ν' αναλάβει ρόλο εγγυητή του «νέου» κράτους. Ο λαός, απ’ την πλευρά του, υπομένει κι αδημονεί. Κάποιους με στενή ματιά, πιθανόν αυτή η αδράνεια κι η ατολμία να βολεύει, αφού μπορεί να προσβλέπουν σε δίχως κόπο επικείμενα κομματικά οφέλη. Οι μόνοι, όμως, που τούτη την ώρα μπορούν βάσιμα να επιχαίρουν και να καραδοκούν την κοινωνική εξάντληση είναι –δυστυχώς– οι δυνάμεις του αυταρχισμού, της βίας και της οπισθοδρόμησης.

Για ν’ αποτραπεί αυτή η επώδυνη προοπτική, θα πρέπει τα κόμματα που έχουν την ευθύνη της διακυβέρνησης του τόπου, να κατορθώσουν να υπερβούν αγκυλώσεις κι εξαρτήσεις του πολιτικού συστήματος –ουσιαστικά πρέπει να ξεπεράσουν τον ίδιο τους τον εαυτό–, ώστε να εξασφαλίσουν στη λαϊκή αδημονία κι απαίτηση ένα χειροπιαστό μήνυμα ελπίδας, μια πειστική προοπτική ανάκαμψης. Το πιο απλό «νέο» σ’ αυτή την περίπτωση, θα ήταν, αντί να μηρυκάζουν τα περί ανάπτυξης, να βεβαιώσουν ότι επιτέλους πιάσαμε πάτο, ότι δεν πάει παρακάτω.

Αν αποτύχουν σ' αυτό, είναι βέβαιο, ότι σύντομα θα εκραγεί η ήδη απασφαλισμένη χειροβομβίδα της κοινωνικής δυσφορίας και έντασης, εκείνη που τελικά θα σπείρει ανεξέλεγκτα τον τρόμο του εκφασισμού, με όποιες συνέπειες αυτό συνεπάγεται για τη χώρα και τον ίδιο το λαό.

FOTO: Luciano Giombini