'Εξοδος από την κρίση: Ας κάνουμε την έκπληξη

Για μια ακόμα φορά η κοινή γνώμη έμεινε έκπληκτη. Για μια ακόμα φορά είδαν το φως της δημοσιότητας απόψεις και σχόλια από «ειδικούς» και μυημένους. Ο ποδοσφαιρικός αγώνας Ολυμπιακός – Π.Α.Ο. και τα όσα ακολούθησαν έδωσαν άφθονο υλικό σε όλους. Για μια ακόμα φορά.

Πόσες φορές θα πρέπει να εκπλαγούμε ακόμα και για πόσα διαφορετικά γεγονότα ή συμβάντα θα πρέπει να πλημμυρίσουν οι οθόνες, τα ερτζιανά και τα έντυπα, από γνώμες και απόψεις «ειδικών» και μη; Δεν είναι μόνο το ποδόσφαιρο. Το κάθε τι σ’ αυτή τη χώρα μπορεί ανά πάσα στιγμή να μας εκπλήξει. Τη μια μπορεί να είναι ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, την άλλη η διαπλοκή πολιτικών κι επιχειρηματιών, την παράλλη η έκταση της φοροδιαφυγής ή η εξάπλωση των φαινόμενων ανομίας και πάει λέγοντας. Μια ζωή μέσα στην έκπληξη και το ξάφνιασμα ζούμε. Τι υποκρισία!

Οι κυβερνώντες υποκρίνονται ότι έχουν επίγνωση των προβλημάτων της χώρας και των πολιτών και προωθούν πολιτικές για τη λύση τους, τα όργανα του κράτους υποκρίνονται ότι εργάζονται για την έγκαιρη κι αποτελεσματική υλοποίηση των αποφάσεων των κυβερνώντων για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και των πολιτών κι οι πολίτες υποκρίνονται με τη σειρά τους, ότι συμμετέχουν πρόθυμα στην κοινή προσπάθεια και συμβάλουν με την καθημερινή δραστηριότητά τους στην ανάπτυξη κι ευημερία αυτού του κράτους, αυτού του τόπου. Όλοι μαζί υποκρίνονται ότι πασχίσουν και κοπιάζουν για το κοινό καλό, στην πραγματικότητα όμως δεν κάνουν τίποτε περισσότερο –ο καθένας απ’ την πλευρά του– από το να επιδιώκουν και να προωθούν απλώς και μόνον την ικανοποίηση των ιδιοτελών συμφερόντων τους.

Αυτό άλλωστε είναι, αν θέλετε, και το μόνο κοινό συμπέρασμα –ο κοινός παρανομαστής– όλων των ερευνών και μελετών που αφορούν διαχρονικά τη συλλογική μας συμπεριφορά, ως πολίτες και ως οργανωμένο κράτος, από την εποχή του 1821. Ναι, εκείνη τη μακρινή εποχή, που –όπως και τόσες άλλες– επαναπροσεγγίζουμε οι σύγχρονοι ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για να «διορθώνουμε» ανακρίβειες και να προσθαφαιρούμε στοιχεία στα βιογραφικά ιστορικών και μη προσώπων –ο κύριος Κώστας Καραμανλής μπορεί βάσιμα να ελπίζει.

Ατομισμός, ίντριγκες, προδοσίες, σπιουνιές, διχασμοί. Το συμφέρον κι ιδιοτέλεια κινούν και κινητοποιούν, απλώς από εποχή σε εποχή αλλάζει το –μείζον ή έλασσον– ιδεολογικό περιτύλιγμα. Ελευθερία ή Θάνατος, Μεγάλη Ιδέα, Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία, Εδώ και Τώρα Αλλαγή, Ενωμένη Ευρώπη.

Ο λόγος υποκατάστατο της πράξης, το σύνθημα υποκατάστατο του σχεδίου, ο νόμος υποκατάστατο της κοινής λογικής, η επιβίωση της ομάδας υποκατάστατο της επιδίωξης κοινού σκοπού, το εγώ υποκατάστατο του εμείς. Μέσα σ’ αυτές τις αντιφάσεις πάλλονταν και παλινδρομούσαν οι πολιτικές επιλογές, μέσα απ’ αυτές φιλτράρονταν κι αμβλύνονταν οι κοινωνικές επιδιώξεις. Όλα «μικρο-» και «παρα-». «Μικρο-πολιτική», «μικρο-συμφέροντα», «μικρο-αστοί», «μικρο-μεσαίοι», «μικρο-ιδιοκτήτες», αλλά και «παρα-πολιτική», «παρα-γοντισμός», «παρα-οικονομία», «παρα-τρεχάμενοι», «παρά-γκα».

Με όλα αυτά τα άχθη στους ώμους κι από πάνω και μια βαριά κληρονομιά από μάρμαρα και μανουάλια στο δισάκι μας, περιφερόμαστε για δεκαετίες σ’ αυτόν τον τόπο, μα ποτέ δεν συναντηθήκανε πραγματικά, ούτε για να οραματιστούμε και ν’ αναζητήσουμε τρόπους ζωής, ούτε να συνεργαστούμε και να ψάξουμε ένα κοινό αύριο. Όλα δήθεν –κι όλοι μ’ ένα τηλεκοντρόλ ή έναν φραπέ στο χέρι– κι όταν ξέσπαγε «το κακό», όλοι δήθεν ξαφνιασμένοι, όλοι δήθεν ανήξεροι, κάποιοι δήθεν να ψάχνουν μαχαίρι που «θα φτάσει ως το κόκαλο» ή ενόχους που δήθεν θα τιμωρηθούν «όσο ψηλά κι αν ίστανται».

Ο κόσμος που ξέραμε έχει πάρει διαφορετικές στροφές κι όμως επιμένουμε να τον ζούμε με τον ίδιο τρόπο. Η χώρα που ζούσαμε δεν υπάρχει κι όμως επιμένουμε ν’ ακολουθούμε τις ίδιες περπατησιές. Εμείς οι ίδιοι, ο ίδιος ο εαυτός μας, είναι πλέον κάποιος άλλος, κι όμως επιμένουμε να του χαμογελάμε κάθε πρωί στον καθρέφτη σαν να μην τρέχει τίποτα.

Πριν ξαναξαφνιαστούμε στο επόμενο «ντέρμπι» –που δεν είναι αναγκαίο να είναι ποδοσφαίρου– ας προσπαθήσουμε να βάλλουμε τα πράγματα σε μια σειρά. Η αναζήτηση διεξόδου απ’ αυτήν την πολυεπίπεδη κρίση δεν μπορεί να είναι υπόθεση μόνο των κυβερνώντων, ούτε η προσπάθεια επιβίωσης ατομική υπόθεση του καθενός. Μπορεί όλοι μαζί να μην τα φάγαμε, εντάξει, αλλά, δεν νομίζετε, πως είναι αναγκαίο όλοι μαζί ν’ αναζητήσουμε διεξόδους, αντί όλοι μαζί να τρώμε αχόρταγα τις σάρκες μας;