Είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Το 2010 μας διέψευσε πανηγυρικά. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πια στη χώρα μας ούτε καν ως φάρσα. Η αναγωγή στο ανατρεπτικό 1910, οπότε αναδείχθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως κεντρική ηγετική φυσιογνωμία στο πολιτικό προσκήνιο, που σφράγισε την μετέπειτα πορεία της χώρας, δεν επαναλήφθηκε. Η οικονομική κρίση που ξέσπασε βίαια στη χώρα και ανέδειξε ταυτόχρονα κι όλες τις πτυχές και τις αδυναμίες του πολιτικοκοινωνικού μας συστήματος, δεν κατέστη δυνατόν να κινητοποιήσει τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του τόπου, προς την κατεύθυνση ενός νέου οράματος, για τη διαμόρφωση μιας σύγχρονης αντίληψης για την οργάνωση του κράτους και των θεσμών του.

Τρία χρόνια τώρα, κυβερνήσεις και πρωθυπουργοί αλλάζουν, αλλά συνεχίσουν μονότονα να εφαρμόζονται οι ίδιες οριζόντιες πολιτικές επί δικαίων και αδίκων.  Τρία χρόνια τώρα κι απ’ την πλευρά της κοινωνίας εξακολουθούν μονότονα ν’ ακούγονται  οι ίδιες φωνές και γκρίνιες για την διατήρηση ενός status που εκ των πραγμάτων είναι αδύνατο να διασωθεί. Τρία χρόνια τώρα σκληρής οικονομικής λιτότητας, δραματικών ανατροπών σε όλες τις ατομικές και κοινωνικές δραστηριότητες, εξουθενωτικών συνθηκών διαβίωσης, αλλά και λειτουργίας του κράτους, κι όλα στη χώρα φαίνεται να παραμένουν στάσιμα, μετέωρα, αδιάφορα.

Όμως… Είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Είναι χαρακτηριστική η αδυναμία να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν πολιτικές, που αν μη τι άλλο, ας είναι περιοριστικές, αλλά τουλάχιστον να διασφαλίζουν την αποκατάσταση δυσλειτουργιών κι αδυναμιών του παρόντος. Είναι πραγματικά εκπληκτικό, πώς έχουμε ακινητοποιηθεί και ως κοινωνία απέναντι στο κακό που μας βρήκε. Και το ζητούμενο δεν είναι να τα κάνουμε όλα γυαλιά καρφιά στα τυφλά για να ξεθυμάνουμε και να ξεδώσουμε, αλλά πώς θα κατορθώσουμε να ξεκολλήσουμε απ’ όλα όσα μας κρατάνε καθηλωμένους και ν’ απαλλαγούμε από εκείνα που, λίγο – πολύ, ευθύνονται για τη σημερινή μας θέση. Οι όποιες αντιδράσεις περιορίζονται σε μιαν άρνηση της πραγματικότητας και σε μια ολοκληρωτική δυσανεξία σε οποιαδήποτε, έστω κι ανεπαίσθητη, μεταβολή.

Η κατάσταση αυτή είναι απόρροια της αδράνειας και του εφησυχασμού που προϋπήρξε. Είναι ενδεικτική του πατερναλιστικού και πελατειακού τρόπου άσκησης της εξουσίας και της διακυβέρνησης του τόπου επί δεκαετίες. Η ενθυλακωμένη στο συλλογικό υποσυνείδητο αντίληψη, ότι «το κράτος», ως υπέρτατη αρχή κι εξουσία μέσω της κυβέρνησης, μεριμνά, επιλαμβάνεται κι επιλύει τελικά –αδιάφορα πώς– κάθε πρόβλημα συλλογικό ή ατομικό, έχει απονεκρώσει τα κοινωνικά αντανακλαστικά κι έχει απαξιώσει τις συλλογικές δράσεις (γι' αυτό άμοιρος ευθυνών δεν είναι κι ο κομματικός συνδικαλισμός). Η δυνατότητα αντιμετώπισης της όποιας δυσκολίας ή δυσχέρειας, αλλά και της ικανοποίησης του όποιου αιτήματος ή οποιασδήποτε ανάγκης, μέσω της διαμεσολάβησης των δημοκρατικά –πάντοτε– εκλεγμένων ή διορισμένων στα πολιτειακά αξιώματα, έχει αχρηστεύσει τις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης κι έχει αμβλύνει τις αντιστάσεις στην αυθαιρεσία και τον αυταρχισμό. Γι’ αυτό, δεν είναι τυχαίο, ότι ακόμα και τώρα, μεσούσης της κρίσης, όλα εξαρτώνται από την εκάστοτε κυβέρνηση κι όλοι περιμένουν από «το κράτος» να φροντίσει κατά προτεραιότητα για όλα και για όλους.

Έτσι, η πραγματικότητα εξακολουθεί να προσλαμβάνεται από την κοινωνία μονοσήμαντα κι ευθύγραμμα κι όχι ως δυναμική και πολύμορφη αλληλουχία δεδομένων και μεταβλητών. Οι ποικιλόμορφες αλληλεπιδράσεις μέσα στο νέο περιβάλλον που δημιούργησε η κρίση, στο εσωτερικό, αλλά και στο διεθνές πεδίο, εξακολουθούν να ερμηνεύονται με τους εμπειρικούς αυτοσχεδιασμούς του παρελθόντος. Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης κι αλληλοϋποστήριξης έχουν διαρραγεί κι έχουν υποκατασταθεί από αυθόρμητους, όσο κι ακραίους, κώδικες επικοινωνίας και συμπεριφοράς. Ο συντηρητισμός ή η καταφυγή σε παραδοσιακές μεθόδους, ως εργαλεία πολιτικής, είναι πληκτικά προβλέψιμες και αποκαρδιωτικά ομοιόμορφες, όσο, ταυτόχρονα, απρόσφορες κι αναποτελεσματικές.

Όμως… Είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Πολιτικές απόψεις, προβληματισμοί κι αναζητήσεις περί του πρακτέου, για την υπέρβαση του παρόντος, για μια νέα αφετηρία μεταρρυθμίσεων και αλλαγών, κινούνται ασυντόνιστα κι ασύντακτα και –προς το παρόν τουλάχιστον– μόνο σε επίπεδο θεωρητικών επιδιώξεων και μεσσιανικών αντιλήψεων, ενώ ταυτόχρονα διακατέχονται έντονα από συναισθηματικά στοιχεία και προϊδεάσεις. Η διαχείριση της υφιστάμενης κατάστασης κι η επιδίωξη ριζοσπαστικών και καινοτόμων μεταρρυθμίσεων, εναπόκειται  στη συνεννόηση και την καλή διάθεση ετερόκλιτων και αμφιλεγόμενων για την πολιτική τους κουλτούρα και διαδρομή προσώπων και συλλογικοτήτων, που κάθε άλλο παρά εγγυώνται την επιτυχή ευόδωση των προθέσεων. Ο δονκιχωτισμός και το θνησιγενές αυτών των οραματισμών είναι προφανής, ενόψει, μάλιστα, της δυναμικής που αναπτύσσεται μέρα με τη μέρα από ακραίες και λαϊκιστικές δυνάμεις εντός κι εκτός Κοινοβουλίου.

Τα δεδομένα αυτά δεν ενθαρρύνουν τις μαζικές μετακινήσεις του εκλογικού σώματος σε κομματικές κατευθύνσεις άγνωστες και πολιτικά νερά αχαρτογράφητα. Μπορεί το 2010 να μας διέψευσε, αλλά συνθήκες «1974» ή «1981», που να ευνοούν θεαματικές αλλαγές δεν φαίνεται να υπάρχουν και δεν διαφαίνεται ότι στο εγγύς μέλλον είναι εύκολο να προκύψουν. Η όποια μέχρι σήμερα θορυβώδης κι αδέξια προσπάθεια εκ μέρους της αξιωματικής αντιπολίτευσης να καλλιεργήσει το κλίμα, ώστε να προσποριστεί κομματικά οφέλη, μάλλον φυγόκεντρα κι αποθαρρυντικά λειτουργεί για τη μεγάλη πλειοψηφία των μετριοπαθών ψηφοφόρων. Αν και υπάρχει, λοιπόν, αξιόλογο τμήμα του εκλογικού σώματος που, για χίλιους δυο διαφορετικούς λόγους, δεν εκπροσωπείται από το υπάρχον κομματικό κατεστημένο, η αδυναμία να αρθρωθούν αξιόπιστες εναλλακτικές πολιτικές ως προς τα δεδομένα του σήμερα και τις προοπτικές του αύριο, το κρατά αποστασιοποιημένο και παθητικό παρατηρητή των εξελίξεων.

Όμως… Είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Στο πλαίσιο αυτό Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ συνδέουν όλο και περισσότερο τις τύχες τους –διόλου τυχαία η επιλογή Παπουτσή– και προετοιμάζουν χωριστά και από κοινού μέρα τη μέρα και μήνα το μήνα τις κινήσεις τους μέχρι το Μάιο του 2014. Αν «βγει» το θερμό φετινό καλοκαίρι, όλα από το Σεπτέμβριο και μετά θα δείχνουν διαφορετικά. Αν «μπει» χωρίς απρόοπτα ο προσεχής χειμώνας, θα αποσαφηνιστούν με μεγαλύτερη άνεση οι πολιτικές κινήσεις του 2014. Του 2014 που θα φέρει όπως όλα δείχνουν, εκτός από το πρωτογενές πλεόνασμα, και τις τριπλές εκλογές του Μαΐου, με κορωνίδα τη συνταγματική αναθεώρηση και την οριστική μεταπολίτευση της μεταπολίτευσης.

Το 2010 μας διέψευσε, αλλά το 2014 δεν προτίθεται να μας αφήσει να πλήξουμε. Αν, φυσικά, το 2013 επιτρέψει ως τότε να «μας αντέξει το σκοινί».

Foto: Vivi Rindom